تبیین مرکبهای گروهی در فارسی در چارچوب صرف توزیعی و رویکرد هارلی (2008) و صدیقی (2009)

زبانشناسی و گویش های خراسان

مقاله 2، دوره 16، شماره 4 - شماره پیاپی 37، اسفند 1403، صفحه 50-25   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jlkd.2024.88954.1257

نویسندگان

ام البنین خزایی^{* 1}؛ شجاع تفکری رضایی²؛ ناهید اسلامی هنر³؛ هدی مردوخی³

¹دانشجوی دکتری زبانشناسی، دانشگاه رازی کرمانشاه، کرمانشاه، ایران.

²دانشیار گروه ادبیات انگلیسی و زبانشناسی، دانشگاه رازی کرمانشاه، کرمانشاه، ایران.

³دانشجوی دکتری زبانشناسی، دانشگاه رازی کرمانشاه، کرمانشاه، ایران.

چکیده

پژوهش حاضر به مرکب‌های گروهیِ زبان فارسی در چارچوپ صرف توزیعی و رویکرد هارلی ( 2008) و صدیقی( 2009) پرداخته است. هدف این جستار مشخص‌کردن وجود یا نبود این عناصر در زبان فارسی و توصیف و تبیین شیوۀ ساخته‌شدن آنها بر‌اساس ساخت‌و‌کار موجود در نظریۀ مذکور بوده است. بررسی داده‌ها نشان می‌دهد که در این زبان دو نوع مرکب دیده‌می‌شود که مرکب نوع اول دارای ساخت های دارای _N/A [N/A + NP] و _N[S + NP] و مرکب نوع دوم دارای ساخت _N/A[N/A + PP] است. در ساخت‌هایی مانند «بادمجان‌دور‌قاب‌چین» و «دست‌از‌جان‌شسته» مشخص شد که در این زبان یک مرکب گروهی در جایگاه غیر‌هستۀ مرکب گروهی دیگری واقع می‌شود که تایید‌کنندۀ نظر پفل(2017) است. همچنین نتایج نشان می‌دهد که ساخت مرکب‌های گروهی در فارسی به روش اشتقاق سطح صفرِ هارلی(2008) است، به‌این‌صورت که یک هستۀ نقشیِ اسم‌ساز  یا صفت‌ساز از طریق وند‌افزایی به گروه نحوی ضمیمه می‌شود و از طریق قانون درونداد- بروندادِ پفل(2015-2017) در درون بافت به اسم یا صفت تبدیل می‌شود. بر‌اساس این مشخص شده ‌است که مرکب‌های گروهیِ فارسی دارای ساخت NN و AN هستند. داده‌های این پژوهش که برگرفته از شّمِ زبانیِ نویسندگان و طباطبایی (1387) است و تحلیلی که برای آنها ارائه شد موید این باور زیربنایی موجود در صرف توزیعی است که صرف ساختِ متناسبی از نحو است که در چارچوب برنامۀ کمینه‌گرا شکل می‌گیرد. به‌بیانی دیگر، در صرف توزیعی توصیف صریحی از ساخت واژه ارائه می‌شود.

کلیدواژه‌ها

مرکب گروهی؛ صرف توزیعی؛ اشتقاق سطح صفر؛ قانون درونداد- برونداد؛ زبان فارسی

مراجع

ـ احمدی، م.، و انوشه، م. (1398). طبقه‌بندی واژه‌های مرکب زبان فارسی از منظر صرف توزیعی. پژوهش‌های زبانی، ۱۰(۲)، ۱-۲۰.  https://doi.org/10.22059/jolr.2020.292771.666557

ـ الوند، آ.، و محمد‌ابراهیمی، ز. (1401). بررسی ساختار نحوی افعال مرکب دو جزئی بر‌پایۀ نظریۀ صرف توزیعی. مجلۀ زبانشناسی و گویش‌های خراسان، 14(۲)،  201 ـ 181. https://doi.org/10.22067/jlkd.2022.72364.1054

ـ انوشه، م. (1394). فرافکن‌های نمود و زمان در صفت‌های فاعلی مرکب بر پایۀ نظریۀ صرف توزیعی. دو‌ماهنامۀ جستارهای زبانی، ۶(۵)، ۴۹-۷۲.

ـ  طباطبایی، ع. (1387). ترکیب در زبان فارسی: بررسی ساختاری واژه‌های مرکب. کتاب بهار.

ـ  طباطبایی، ع. (1389). فرایندهای واژه‌سازیِ زبان فارسی و استقلال صرف و نحو. مجلۀ پژوهش‌های زبان‌شناسی، ۲(۲)،  99 ـ 87.

- Achema, P., & Neeleman, A. (2004). Beyond morphology: Interface condition on word formation (Vol. 6). Oxford University Press.

- Adger, D. (2003). Core syntax: A Minimalist approach. Oxford University Press.

- Bauer, L. (1983). English word-formation. Cambridge: Cambridge University Press.

- Bisetto, A. (2015). Do romance languages have phrasal compounds? A look at Italian. STUF–Language Typology and Universals, 68, 395–419. https://doi.org/10.1515/stuf-2015-0018

- Bresnan, J., & Mchomobo, S. (1995). The lexical integrity principle: Evidence from Bantu. Natural Language and Linguistic Theory, 13, 181-254.

- Bresnan, J. (2001). Lexical-functional grammar. Oxford University Press.

- Butha, T. (1981). Generalization about syntactic compounding in Afrikaans. University of Stellenbasch.

- Crystal, D. (1991). A dictionary of linguistics and phonetics. Blackwell.

- Embick, D., & Halle, M. (2005). On the status of stems in morphology theory. In T. Geerts, I. V. Ginnenken, & A. Jcaobs (Eds.), Romance languages and linguistic theory 2003: Selected from going romance (pp. 37-62). https://doi.org/10.1075/cilt.270.03emb

- Embick, D., & Noyer, R. (2001). Movement operation after syntax. Linguistic Inquiry, 32(4), 555-‍595.

- Embick, D., & Noyer, R. (2005). Distributed morphology and the syntax/ morphology interface. In G. Ramchand & C. Reiss (Eds.), The Oxford handbook of linguistic interfaces (pp. 289–‍324). Oxford University Press. https://doi.org/10.1093/oxfordhb/9780199247455.013.0010

- Göksel, A. (2015). Phrasal compounds in Turkish: Distingushing citations from quotations. STUF – Language Typology and Universal, 68, 359 – 394.

- Günther, C., Kotowski, S., & Plag, I. (2018). Phrasal compound can have heads: Evidence from English. English language and linguistics, 24(1), 75-95.

https://doi.org/10.1017/S1360674318000229

- Halle, M., & Marantz, A. (1993). Distributed morphology and the pieces of inflection. In K. Hale & S. J. Keyser (Eds.), The viewfrom building (pp. 111-176). MIT press.

-Haegeman, L. (1991). Introduction to government and binding theory. Oxford.

- Harley, H., & Noyer, R. (1999). State- of- article: Distributed morphology. GLOT, 4(4), 3-9.

- Harley, H. (2008). Compounding in distributed morphology. In R. Lieber & P. Štekaur (Eds.), The oxford handbook of compounding (pp. 129-144). Oxford University Press.

- Hohenhaus, P. (1998). Anti-naming through non – word – formation. Journal of Linguistics, 22(1), 97-112.

- Hein, K. (2015). Modeling the properties of German phrasal compounds within a usage-based constructural approach. In C. Trips & J. Kornfilt (Eds.), Further investigations into the nature of phrasal compounding (pp. 119-148). Language Science Press.

https://doi.org/10.5281/zenodo.885123

- Jensen, J. T. (1990). Morphology: Word structure in generative grammar. Benjamins.

- Kageyama, T. (2001). Word plus: The intersection of words and phrases. In J. van de Weijer & T. Nishihara (Eds.), Issues in Japanese phonology and morphology (pp. 245–276). De Gruyter.

- Katamba, F. (1993). Morphology. St Martin's Press.

- Klockow, R. (1980). Linguistik der gänsefüβchen. Untersuchungen zum gebrauch der Anführungszeichen im gegenwärtigen Deutsch. Haag und Herchen.

- Lieber, R., & Štekaur, P. (2009). Status and definition of compounding In R. Lieber & Štekaur (Eds), The oxford handbook of compounding (pp. 3- 18). Oxford University Press.

- Lawrenz, B. (2006). Moderne deutsche wortbildung. Phrasale wortbildung im deutschen: Linguistische untersuchung und sprachdidaktische behandlung (Philologia 91). Kovač. https://doi.org/10.1515/zrs.2009.015

- Lieber, R., & Scalise, S. (2006). The lexical integrity hypothesis in a new theoretical universe. Lingue e Linguaggio, 5, 7-32.

- Lieber, R. (2010). Introducing morphology. Cambridge University Press.

- Marantz, A. (1988). Clitics, morphological merger and the mapping to phonological structure. Theoretical Morphology Academic Press.

- Matthews, P. H. (1999). Zellig Sabbettai Harris. Language, 75(1), 112-119.

- Pafel, J. (2011). Two dogmas on quotation. In E. Brendel, J. Meibauer, & M. Steinbach (Eds.), Understanding quotation (pp. 249-267). De Gruyter.

https://doi.org/10.1515/9783110240085.249

- Pafel, J. (2015). Phrasal compounds are compatible with lexical integrity. Language Typology and Universals.

- Pafel, J. (2017). Phrasal compounding and the morphology – syntax relation. In Trips and Kornfilt (Eds.), Further investigations into the nature of phrasal compounding (pp. 233-259). Language Science Press.

- Sato, Y. (2010). Complex phrase structures within morphological words: Evidence from English and Indonesian. Lingua, 120(2), 379- 407. https://doi.org/10.1016/j.lingua.2009.05.008

- Spencer A. (2005). Word formation and syntax. In Š. Pavol & R. Lieber (Eds.), Handbook of word-formation (pp. 73-97). Springer.

- Spencer, A. (2010). Lexical relatness and the lexical entry – a formal unification. In Proceeding of the 17^th International Conference on Head- Driven Phrase Structur Grammar (pp. 322-340). Université Paris Diderot CSLI Publication.

- Siddiqi, D. (2009). Syntax within the word, economy, allomorphy and argument selection in distributed morphology. John Benjamins.

- Trask, R. (1993). A dictionary of grammatical terms in l iinguistics. Routledge.

- Trips, C., & Kornfilt, J. (2015). Typological aspects of phrasal compounds in English, German, Turkish and Turkic. STUF - Language Typology and Universal,, 68(3), 281-321.

https://doi.org/10.1515/stuf-2015-0015

- Vries, M. D. (2008). The representation of language within language: A syntactic–pragmatic typology of direct speech. Studia Linguistica, 62, 39–77.

https://doi.org/10.1111/j.1467-9582.2007.00142.x

- Yespersen, O. (1924). Philosophy of grammar. Allen & Unwin.