شناسایی عوامل موثر بر تحقق مزیت رقابتی در تولید زرشک خراسان جنوبی: یک نگاه کیفی

جغرافیاوتوسعه ناحیه ای

مقاله 7، دوره 22، شماره 4 - شماره پیاپی 49، بهمن 1403، صفحه 177-216   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jgrd.2024.88815.1450

نویسندگان

عصمت نجفی ارخودی¹؛ مهدی محمودزاده واشان^{* 2}

¹دانشجوی دکتری مدیریت بازرگانی، واحد بیرجند، دانشگاه آزاد اسلامی، بیرجند، ایران

²(استادیار، گروه مدیریت، واحد بیرجند، دانشگاه آزاد اسلامی ، بیرجند، ایران

چکیده

استان خراسان جنوبی به عنوان خاستگاه زرشک بیش از 95 درصد زرشک دنیا را تولید می کند  و به عنوان یک محصولی که دارای ویژگی‌های منحصر به فرد است ؛ از مزیت های رقابتی ایران و استان خراسان جنوبی بشمار میرود. این استان به دلیل کمبود میزان بارندگی سالانه و محدودیت منابع آبی، برای تولید بسیاری از محصولات راهبردی مناسب نیست، اما جهت کشت زرشک بسیار مناسب است و توجه به توسعه کیفی و کمی این محصول منجر به افزایش رقابت‌پذیری صنعت زراعت و تولید زرشک در این استان می گرد. همچنین این محصول نقش بسزایی در حفظ و توسعه منابع بومی و محلی دارد و این موضوع بر مزیت نسبی و رقابتی این محصول می افزاید. لذا این تحقیق به دنبال پاسخگویی به این سوال است که عوامل موثر بر تحقق مزیت رقابتی محصول زرشک با تاکید بر ظرفیت بومی محلی دراستان خراسان جنوبی کدام است روش این پژوهش مبتنی بر روش  کیفی از استراتژی داده بنیاد و طرح سیستماتیک اشتراوس و کوربین به منظور طراحی الگو استفاده شده است.جهت جمع آوری اطلاعات از منابع علمی و کتابخانه ای و پایگاههای اطلاعاتی  و از ابزار مصابحه ساختار یافته جهت جمع آوری داده های میدانی از 25 نفر از خبرگان استفاده شده است. نتایج مصاحبه ها با استفاده  از نرم افزار  maxqida تحلیل گردید و منتج به شناسایی  418کد اولیه، در قالب 100مقوله است. مقوله های همگرا در دسته بندی بزرگتری تحت عنوان "مولفه" با یکدیگر ادغام شدند و 22 مولفه استخراج شدند و در قالب 5 کد محوری تقسیم بندی گردید. برگزاری دوره‌های آموزشی موثر برای کشاورزان در زمینه روش‌های کاشت، داشت ارائه تسهیلات مالی و اعطای تسهیلات اعتباری با شرایط مناسب به کشاورزان و تجار زرشک و  انجام تحقیقات بازار جهت شناخت نیازهای مشتریان و رقبا، بهبود استراتژی‌های بازاریابی و شرکت در رویدادها، نمایشگاه‌ها و فستیوال‌های صنعت مورد نظر برای افزایش شناساندن این محصول در کشور و در سطح بین المللی پیشنهاد می گردد.
 
 

کلیدواژه‌ها

زرشک؛ مزیت رقابتی؛   ظرفیت های بومی و محلی؛ روش داده بنیاد؛ استان خراسان جنوبی

مراجع

1. اشرف، ح؛ خانشی، ف؛ رفیعی‌راکی، ف؛ و نجاتی، و. (1392). اثر عصاره آبی ریشه زرشک زرافشان بر بافت بیضه و سطح تستوسترون در موش‌های صحرایی دیابتی شده با استرپتوزوتوسین.‎ مجله دانشگاه علوم پزشکی قم، 7(4)، 28 -
2. اکبری ن؛ و مصری‌نژاد ش. (1382). بررسی وضعیت اشتغال در بخش‌های عمدۀ اقتصادی اسـتان اصـفهان در طـی دوره (1365-1375) (رهیافـت تغییر سهم و شاخص LQ). مجله دانشکده علوم اداری و اقتصاد دانشگاه اصفهان. سال پانزدهم، شماره
3. بهمنی، ف. (1397). طراحی الگوی بازاریابی لیگ‌های حرفه‌ای بانوان ایران با رویکرد مزیت رقابتی پایدار. پایان‌نامۀ دکتری. دانشگاه تربیت مدرس. دانشکده علوم انسانی. گروه مدیریت ورزشی .گرایش مدیریت بازاریابی در ورزش.
4. توکلی‌نسب، ف؛ و طاهرپور، ک. (1396). مقایسۀ اثرات پودر زرشک با سین‌بیوتیک و آنتی‌بیوتیک ویرجینیامایسین بر عملکرد و پاسخ ایمنی جوجه‌های گوشتی.پژوهشهای علوم دامی ایران، 9(2)، 196-209.‎
5. جزینی، ع.ر. (1400). تأثیر مدیریت ریسک سازمانی بر مزیت رقابتی با نقش میانجی فناوری اطلاعات. فناوری اطلاعات و ارتباطات انتظامی، 2(4 (پیاپی 8))، 55-66.

https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=591449

6. خدادادکاشی، ف؛ میرزابابازاده، س؛ شاه‌حسینی، س؛ و جانی، س. (1400). تحلیل یادگیری ضمن انجام کار در بخش صنعت و تأثیر آن بر صادرات صنایع ایران. پژوهش‌های اقتصادی ایران، 26(89)، 9-35.

https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx? id=591868  

7. خصاف‌مفرد، ح. (1398). طراحی و تبیین نظام واسطه‌گری نوآوری شبکه‌ای در ایجاد مزیت رقابتی در صنعت گیاهان دارویی و معطر ایران. پایان‌نامه دکتری. دانشگاه شهید بهشتی. دانشکده مدیریت و حسابداری. گروه مدیریت.گرایش سیاست‌گذاری بازرگانی.
8. دانشورکاخکی، م؛ و مظهری، م. (1379). نگرشی اقتصادی – اجتماعی بر جایگاه محصولات راهبردی ویژه خراسان، مطالعه موردی محصول زرشک. اقتصاد کشاورزی و توسعه، 8(30)، 89-108

. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=41204

9. دوراندیش، آ؛ دانشورکاخکی، م؛ و رهنما، ع. (1390). بررسی عوامل کیفی مؤثر بر قیمت زرشک.اقتصاد و توسعۀ کشاورزی. 25(3). 385-391.‎
10. دوراندیش، آ؛ کهنسال، م.ر؛ شاهنوشی، ن؛ و حسین‌زاده، م. (1391). بررسی کارآیی فنی تولیدکنندگان زرشک در استان خراسان جنوبی.اقتصاد کشاورزی.6(2). 101-120.‎
11. راسخی، س؛ و ذبیحی‌لهرمی، ا. (1387). مزیت رقابتی در سطح بنگاه: مفهوم و تئوری. پژوهشنامه علوم انسانی و اجتماعی، 8(28 (ویژه اقتصاد))، 31-54.

 https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=81303

12. رحیمی‌اقدم، ؛ صنوبر، ن؛ و حق‌وردی‌زاده، ا. (1398). تبیین مدلی برای کسب مزیت رقابتی پایدار مبتنی بر استراتژی مدیریت استعداد در صنعت بیمه.بررسی‌های بازرگانی،99(33)، 103-116.‎
13. رضایی، ح؛ فلاح‌قالهری، غ.ع؛ و باعقیده، م. (1400). بررسی نیاز آبی زرشک در ایستگاه‌های منتخب ایران با استفاده از مدل Aqua Crop. جغرافیا و برنامه‌ریزی منطقه‌ای. 11(شماره 3 (پیاپی 43))،95-110.
14. رضایی، ح؛ فلاح‌قالهری، غ.ع؛ و باعقیده، م. (1400). بررسی نیاز آبی زرشک در ایستگاه‌های منتخب ایران با استفاده از مدل Aqua Crop. جغرافیا و برنامه‌ریزی منطقه‌ای. 11(شماره 3 (پیاپی 43))،95-110.
15. سالنامه آماری استان خراسان جنوبی.
16. سیف‌اللهی انار، ن، باشکوه، م؛ و محمدخانی، رحیم. (1400). طراحی الگوی مفهومی عوامل مؤثر توسعۀ صادرات محصولات کشاورزی: ارائه نظریۀ داده‌بنیاد. مدیریت کسب‌وکار بین‌المللی، 4(4 )، 111-131. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=594764
17. صادقی، ح؛ و اخوتی، م. (1395). بررسی تحقیقات انجام شده روی گیاه زرشک در پایگاه‌های اطلاعاتی تا سال 2013.مجله طب سنتی اسلام و ایران،7(1)، 93-102.
18. صاِئب‌نیا، س؛ افشاری، ر؛ و فرخی، ش. (1398). بررسی تأثیر بازاریابی رابطه‌مند بر قدردانی از مشتریان و مزیت رقابتی در نمایندگی‌های سایپا شهر اردبیل.چشم انداز حسابداری و مدیریت،2(7)، 66-81.‎
19. عموعموها، ا؛ و یزدانی، ن. (1400). تأثیر قابلیت‌های بازاریابی بر عملکرد شرکت‌های صادراتی از طریق راهبرد رقابتی و مزیت موقعیتی با نقش تعدیل‌گر نوآوری دوجانبه. فصلنامه مطالعات مدیریت راهبردی،12(45)، 65-82.‎
20. غیاث‌آبادی‌فراهانی، م؛ و غفاری‌آشتیانی، پ. (1397). استراتژی بازاریابی صادرات سازگار با محیط زیست با نقش میانجی مزیت‌های رقابتی پورتر.بررسی‌های بازرگانی،16(شماره 88-89)، 53-62.‎
21. رحمانی، ف؛ و مظهری، م. (1388). تعیین مزیت‌های رقابتی بخش کشاورزی در استان خراسان شمالی، مجلۀ اقتصاد کشاورزی و توسعه. جلد 23 ، شماره 1، 21-27.
22. فراهانی، ح.ر. (1400). بررسی و شناسایی مؤلفه‌های مزیت رقابتی در سازمان. آفاق علوم انسانی، 5(54)، 57-70.
23. قلی‌نیا، ج؛ زمانی‌پور، ا.ا؛ و غوث، ک. (1391). شناسایی دانش بومی موجود در بین باغداران تولیدکنندۀ زرشک در خراسان جنوبی با بهره‌گیری از نظریه بنیانی.مطالعات فرهنگی اجتماعی خراسان،6(3)، 114-116.‎
24. قیطرانی، ف. (1399). نقش منابع انسانی سازمان در تبدیل استراتژی‌ها و قابلیت‌های پویا به مزیت رقابتی.فصلنامه علمی تخصصی رویکردهای پژوهشی نوین در مدیریت و حسابداری، 4(13)،60-77.‎
25. کارگزار، ر؛ سالاری، ر؛ خدابخش، م؛ و متوسلیان، م. (1396). اصول شش‌گانۀ حفظ سلامتی از دیدگاه طب سنتی ایران و ارتباط آن با فصول.‎ طب سنّتی اسلام و ایران. 8 (3). 381-388.
26. کاکایی، ح؛ شبرنگ، ع؛ زمردی، ن؛ و سارانی، ع. (1400). بررسی ارتباط بین آمیخته‌های بازاریابی و خلق مزیت رقابتی در کسب و کارهای کوچک و متوسط شهرک صنعتی کاوه.فصلنامه علمی تخصصی رویکردهای پژوهشی نوین در مدیریت و حسابداری،5(17)، 20-32.‎
27. کریم، م. ح؛ دادرس‌مقدم، ا؛ حسینی، س.م؛ و سیدان، س.م. (1398). شناخت عامل‌های مؤثر بر مخاطرات طبیعی تولیدکنندگان زرشک و عناب در خراسان جنوبی با رهیافت GFA. اقتصاد و توسعه کشاورزی،33(4)، 351-361.‎
28. کنجکاومنفرد، ا.ر؛ هدایتی، م؛ و فرقانی‌الله‌آبادی، ف. (1399). تأثیر قابلیت‌های پویای صادراتی زعفران خراسان بر مزیت رقابتی و عملکرد با تأکید بر دانش صادراتی.اقتصاد و توسعه کشاورزی،34(4)، 447-461.‎
29. گل‌کار حمزیی یزد، ح؛ رضایی‌نژاد، م؛ و طاوسی، م. (1395) پهنه‌‌بندی اقلیمی استان خراسان جنوبی با نرم افزار GIS. حفاظت منابع آب و خاک، 6(1)، 47-59.
30. مصلی‌پور، ح؛ و طحان، م. (1398). بررسی موانع و مشکلات صادرات زعفران و زرشک و ارائۀ راهکارهای افزایش صادرات (مطالعۀ موردی: استان خراسان جنوبی). پژوهش‌های زعفران، 7(1)، 83-97. SID. https://sid.ir/paper/240461/fa
31. نظریان، اشرف؛ مرتضوی، س.ع؛ عرب‌عامری، م؛ بلندی، م؛ و کریم‌خانی، م. (1390). بررسی فعالیت آنتی‌اکسیدانی شیرۀ میوۀ آلبالو-زرشک بر مبنای شیر سویا.نشریه پژوهش‌های علوم و صنایع غذایی ایران،8(1)،‎1-8.
32. Barney, J. B. (1991). Firm resources and sustained competitive advantage. Journal of Management, 17(1), 99–120.
33. Caves, R. E., & Porter, M. E. (1977). From entry barriers to mobility barriers: conjectural decisions and contrive. The Quarterly Journal of Economics, 91, No. 2 (May, 1977), 241-262.
34. Cenamor, J. (2021). Complementor competitive advantage: A framework for strategic decisions. Journal of Business Research, 122, 335-343.
35. Donaldson, L. (2001). The contingency theory of organizations. Sage publications series in foundations for organizational science, Sage publications Inc, California, USA.
36. Fabrizio, C. M., Kaczam, F., de Moura, G. L., da Silva, L. S. C. V., da Silva, W. V., & da Veiga, C. P. (2021). Competitive advantage and dynamic capability in small and medium-sized enterprises: a systematic literature review and future research directions. Review of Managerial Science, 1-32.
37. Foroudi, P. (2022). Conceptualizing, measuring, and managing marketing assets: developing the marketing assets, communication focus, and capability nexus. Corporate Reputation Review, 1-20.
38. Gold, A. H., Malhotra, A., & Segars, A. H. (2001). Knowledge management: an organizational capabilities perspective. Journal of Management Information Systems, 18(1), 185-214.
39. Hatch, M. J., & Cunliffe, A. L. (2013). Organization theory: modern, symbolic and postmodern perspectives. Third editon, Oxford university press. United Kingdom.
40. Hunt, S. D. (2013). A general theory of business marketing: R-A theory, Alderson, the ISBM framework, and the IMP theoretical structure. Industrial Marketing Management, 42, 283–293.
41. Ilmudeen, A. (2021). Leveraging IT-enabled dynamic capabilities to shape business process agility and firm innovative capability: moderating role of turbulent environment. Review of Managerial Science, 1-39.
42. Le, T. (2022). How do corporate social responsibility and green innovation transform corporate green strategy into sustainable firm performance?. Journal of Cleaner Production, Volume 362, 132228.

43. Lee, J. Y., Jiménez, A., Yang, Y. S., & Irisboev, I. (2022). The evolution of emerging market firms and time until subsidiary exit: Competitive dynamics of domestic market followers and contingency factors. Journal of Business Research, 145, 694-704.
44. Michaelis, B., Rogbeer, S., Schweizer, L., & Özleblebici, Z. (2021). Clarifying the boundary conditions of value creation within dynamic capabilities framework: a grafting approach. Review of Managerial Science, 15(6), 1797-1820.
45. Morgan, N. A. (2012). Marketing and business performance. Journal of the Academic Marketing Science, 40(1), 102-119.
46. Porter, M. E. (1985). Competitive Advantage: creating and sustaining superior performance. Free Press, New York, NY.
47. , & Hidayah, N. (2021). Competitiveness of Creative Industries of Small and Medium Entrepreneurs of Handicraft Products. KnE Social Sciences, 547-555.
48. Sigalas, C. (2015). Competitive advantage: the known unknown concept. Management Decision, 53(9), 2004-2016.
49. Vorhies, D. W., & Yarbrough, L. (1998). Marketing's role in the development of competitive advantage: evidence from the motor carrier industry. Journal of market-focused management, 2(4), 361-386.
50. Vorhies, D. W., & Yarbrough, L. (1998). Marketing's role in the development of competitive advantage: evidence from the motor carrier industry. Journal of market-focused management, 2(4), 361-386.
51. Wu, I., & Chen, J. (2014). Knowledge management driven firm performance: the roles of business process capabilities and organizational learning. Journal of Knowledge Management, 18(6), 1141-1164.
52. Yang, M., Jaafar, N., Al Mamun, A., Salameh, A. A., & Nawi, N. C. (2022). Modelling the significance of strategic orientation for competitive advantage and economic sustainability: the use of hybrid SEM–neural network analysis. Journal of Innovation and Entrepreneurship, 11(1), 1-28.
53. Zeithaml, V. A., Varadarajan, P., & Zeithaml, C. P. (1988). The Contingency Approach: Its Foundations and Relevance to Theory Building and Research in Marketing. European Journal of Marketing, 22(7), 37-64.