تاثیر خشکسالی و متغیرهای اقتصادی بر مهاجرت بین استانی ایران (مطالعه موردی سه استان با بالاترین خالص مهاجرپذیری)

جغرافیاوتوسعه ناحیه ای

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 08 دی 1403

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jgrd.2024.90975.1497

نویسندگان

محبوبه قدرت‌نما¹؛ علی اکبر ناجی میدانی^{* 1}؛ سید سعید ملک الساداتی²

¹گروه اقتصاد، دانشکده علوم اداری و اقتصادی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.

²گروه اقتصاد، دانشکده علوم اداری و اقتصادی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

چکیده

تحقیق حاضر با هدف بررسی تاثیر عوامل اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی بر مهاجرت داخلی در ایران طی دوره 1391 تا 1400 بر سه استان با بیشترین نرخ مهاجرپذیری در کشور در این دوره انجام شده است. مهاجرت معمولاً در پاسخ به شرایط نامطلوب اقتصادی، اجتماعی یا زیست‌محیطی صورت می‌گیرد، اما می‌تواند پیامدهای جانبی قابل توجهی بر جوامع مبدأ و مقصد به همراه داشته باشد. این پیامدها می‌توانند شامل تغییرات در ساختار جمعیتی، بازار کار، تقاضا برای خدمات عمومی و زیرساخت‌ها، و حتی الگوهای فرهنگی و اجتماعی باشند. با توجه به اهمیت تغییرات اقلیمی و پیامدهای آن بر جابجایی جمعیت، این مطالعه به دنبال شناسایی محرک‌های کلیدی مهاجرت در سه استان قزوین، اردبیل و خراسان شمالی با استفاده از داده‌های خرد طرح آمارگیری نیروی کار مرکز آمار ایران به عنوان جایگزین داده‌های سرشماری با دوره‌های 5 یا 10 ساله است. رویکرد این مطالعه بررسی ویژگی‌های فردی مهاجران، در کنار ویژگی‌های اقتصادی و اقلیمی که استان مبدا فاقد آن و استان مقصد واجد آنها برای ترغیب به مهاجرت بوده، است. برای دستیابی به اهداف پژوهش، از مدل رگرسیون لجستیک برای تحلیل احتمال مهاجرت استفاده شده است. در غیاب مطالعاتی که پدیده مهاجرت را به صورت پویا، با توجه به سرعت بالای تغییرات اقتصادی و اقلیمی و سالانه بررسی کند، پژوهش حاضر سعی دارد وضعیت مهاجرت داخلی در ایران را با نتایج طرح آمارگیری نیروی کار و سالانه مورد واکاوی قرار دهد. یافته‌ها حاکی از آن است که متغیرهای دموگرافیک نظیر سن، وضعیت تاهل، تحصیلات، وضعیت اشتغال، در کنار تفاوت‌های مبدا و مقصد در بیکاری، ضریب جینی، دسترسی به آب آشامیدنی و شاخص خشکسالی تاثیر معناداری بر احتمال مهاجرت دارند. نتایج این پژوهش، با تأکید بر نقش عوامل اقتصادی و زیست‌محیطی، می‌تواند به سیاست‌گذاران در درک بهتر پدیده مهاجرت و طراحی سیاست‌های مؤثر برای مدیریت جریان‌های مهاجرتی در مناطق مختلف کشور کمک کند.

کلیدواژه‌ها

مهاجرت داخلی؛ خشکسالی؛ رگرسیون لجستیک؛ شاخص تبخیر تعرق استاندارد؛ بیکاری