نگاهی به تاریخچه و تطول اچمیادزین و کارکرد آن در دوره حکومت قاجار براساس منابع تاریخی

تاریخ و فرهنگ

مقاله 4، دوره 56، شماره 2 - شماره پیاپی 113، بهمن 1403، صفحه 83-103   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jhistory.2024.90524.1341

نویسندگان

محمد رضا علم^{* 1}؛ آرسن آواکیان²؛ عباس اقبال مهران³

¹استاد گروه تاریخ ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی ، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

²استاد گروه تاریخ دانشگاه دولتی ایروان، ارمنستان

³دانشجوی دکتری گروه تاریخ ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی ، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

چکیده

اچمیادزین به­عنوان یک نهاد دینی در تاریخ ارمنستان، یگانه عامل پیونددهنده مردم ارمنی و مانع ازهم‌پاشیدگی و واسطه امور فی­مابین دولت قاجار و ارامنه ساکن در قلمرو جغرافیایی ایران گردید. به دلیل اعتمادی که از سوی ارامنه و دولت قاجار به اچمیادزین وجود داشت؛ این نهاد دینی مسیحی در طول دوره زمامداری شاهان قاجار درحل اختلاف و سامان دادن به مسائل ارامنه وآزادی مذهبی آن­ها نقش مهم وکلیدی را بر عهده داشت. این پژوهش­ درصدد است با نگاهی تحلیلی به بررسی تاریخچه و تطول اچمیادزین درمنابع تاریخی بپردازد. لذا در پی­ پاسخ­گویی به این سوال­ها است: 1- اچمیادزین چه جایگاه و کارکردی در میان مردم وحکومت­ها داشته است ؟ 2-دولت­ها درسیر تغییر و تحول عنوان اچمیادزین چه نقشی داشته­اند؟ یافته‌های ­پژوهش­ حاکی ­از­ آن ­است که اچمیادزین به دلیل داشتن اعتماد و جایگاه بالا از سوی ارامنه و دولت قاجار عامل اتحاد و عدم اضمحلال مردم ارمنی در طول تاریخ بوده است. عوامل متعددی باعث تحول در اطلاق عناوین مختلف به اچمیادزین بوده است. حکومت­ها در تحول عنوان اچمیادزین نقش مهمی داشته­اند.

کلیدواژه‌ها

تاریخچه؛ تطول؛ اچمیادزین؛ قاجار

مراجع

اعتمادی، بابک. گنج دانش. تهران: پیام عدالت، 1397ش.

اعرابی هاشمی، شکوه السادات. «نقش ارامنه در تجارت خارجی صفویه»، پیمان، سال چهارم، ش. 11 و12 (بهار و تابستان  1379): 25-37.

اروجی، فاطمه. «مناسبات عباس میرزا با کلیسای اچمیادزین با تکیه ‌بر اسناد آرشیوی». تاریخ‌نامه ایران بعد از اسلام، ش. ۲۸ (پاییز ۱۴۰۰): 1-30.

https://doi.org/10.22034/jiiph.2021.43966.2159

اورسول، ارنست. سفرنامه قفقاز و ایران. ترجمۀ علی اصغر سعیدی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگى، 1382ش.

پاپازیان، اچ. متن فرامین فارسی ماتناداران. ایروان: آکادمی علوم ارمنستان، ۱۹۵۶.

پطروشفسکی، پیگلوسکایا. تاریخ ایران. ترجمۀ کریم کشاورز. تهران، پیام، 1363ش .

جهانگیر میرزا. تاریخ نو (شامل حوادث دوره قاجاریه) از سال 1240 تا 1267 قمری. به­تصحیح عباس اقبال آشتیانی. تهران: علم. 1384ش.

خاوری شیرازی، فضل الدین. تاریخ ذوالقرنین. به­تصحیح ناصر افشار. تهران: سازمان چاپ و انتشارت، 1380ش.

دانشنامه ارمنستان مسیحی. ایروان: نشر دانشنامه­های ارمنی، 2002م .

داوودخان، ماردوس. جغرافیاى قفقاز. نسخۀ­خطى کتابخانۀ ملى، ش. ۲. تهران: کتابخانه ملی، 1870م.

درهوهانیان، هاروتون. تاریخ جلفای اصفهان. ترجمۀ لئون میناسیان و محمدعلی موسوی فریدنی. اصفهان: زنده رود، 1379ش.

در یابل‌، گئورگ تکتاندرفون‌. ایترپرسیکوم گزارش سفارتی به دربار شاه عباس اول. ترجمۀ محمود تفضلی. تهران: بنیاد فرهنگ ایران، 1351ش.

دروویل، گاسپار. سفر در ایران. تهران: شباویز،1370ش.

راوندی، مرتضی. تاریخ اجتماعی ایران. تهران: امیر کبیر، 1354ش.

رائین، اسماعیل. ایرانیان ارمنی. تهران: امیرکبیر، 1356ش.

رضایی، عبدالعظیم. گنجینه تاریخ ایران. تهران: اطلس، 1378ش.

سالتیکوف، آلکسی دیمتری یویچ. مسافرت به ایران. ترجمۀ محسن صبا. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، 1381ش.

سرکیسیان، نوریک. «سکونت مجدد ارمنیان ایران توسط حکومت روسیه در 1828م، اجمیادزین»، پیمان، سال­ بیست و دوم، ش.2 (2012): 55-69.

شاردن، ژان. سفرنامه شاردن. ترجمۀ اقبال یغمایی. تهران: توس، 1372ش.

غازاریان، واژه نامه ارمنی کهن. ایروان، 2000م.

فراهانی، حسن. روز شمار تاریخ معاصر ایران. تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهش­هاى سیاسى‌، 1385ش.

فووریه، ژوآنس. سه سال در دربار ایران از 1306-1309 قمری. ترجمۀ عباس اقبال آشتیانی. تهران: نشر علم، 1385ش.

گوستیکیان، کریستینه، فرامین فارسی ماتناداران(1829-1798)، ایروان، ارمنستان، ج5،2021، شماره های : 1/8، 1/12، 1/36، 1/68 .

متسوپتسی، توما. تاریخنگاری. به­کوشش لئون خاچیکیان. ایروان: نشر ماگاقات، 1999م.

میناسیان، سرگئی. «نقش ارامنه در ارتش ایران». ترجمۀ آناهید هوسپیان. پیمان، ش. ۱۸-۱۹ (زمستان و بهار ۱۳۸۰): 132-139.

نوایی، عبد الحسین. اسناد و مکاتبات سیاسی ایران از سال ۱۱۰۵ تا ۱۱۳۵ق. تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی،1363ش.

هنوی، جونس. هجوم افغان و زوال دولت صفوی. ترجمۀ اسماعیل دولتشاهی. تهران: یزدان، 1367ش.

هوسپیان، شاهن. «دیر تادئوس مقدس». پیمان، سال دوازدهم، ش46‏ (زمستان 1387): 5-37.

هوسپیان، شاهن. «نگاهی به تاریخ شهر اجمیادزین». فصلنامه فرهنگی پیمان، ش.۸۶ (زمستان ۱۳۹۶): 190-181.