بررسی و تحلیل اثرات آموزش‌های فنی و حرفه‌ای بر توسعۀ اشتغال زنان روستایی (موردمطالعه؛ دهستان‌های شهرستان بهمئی)

جغرافیاوتوسعه ناحیه ای

مقاله 12، دوره 22، شماره 4 - شماره پیاپی 49، بهمن 1403، صفحه 345-378   

نوع مقاله: پژوهشی- مطالعه موردی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jgrd.2025.91582.1520

نویسندگان

زهرا سلطانی^{* 1}؛ مجید گودرزی¹؛ مینا جعفری²

¹دانشیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

²دانشجوی کارشناسی‌ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

چکیده

آموزش فنی و حرفه‌ای نه‌تنها عهده‌دار تربیت نیروی کار موردنیاز بخش‌های مختلف اقتصاد می‌باشند؛ بلکه از طریق بسترسازی خوداشتغالی به حل مشکل بیکاری نیز کمک می‌کند تا همسویی بیشتری با نیازهای بازار کار داشته باشد و از این طریق، امکان بیشتری برای جذب آن‌ها در فعالیت‌های اقتصادی - اجتماعی فراهم شود. به همین منظور پژوهش حاضر با هدف بررسی و تحلیل عوامل مؤثر آموزش‌های فنی و حرفه‌ای بر توسعۀ اشتغال زنان روستایی در دهستان‌های شهرستان بهمئی تدوین ‌شده است. این پژوهش ازنظر هدف، کاربردی – نظری و از نظر ماهیت و روش، توصیفی- تحلیلی است. داده‌های آماری پژوهش نیز از روش‌های کتابخانه‌ای و میدانی (پرسش‌نامه، مصاحبه با مسئولین مربوطه) استخراج گردیده است. جامعۀ آماری این پژوهش را زنان بین 18 تا 65 سال شرکت‌کننده در دوره‌های آموزشی تشکیل می‌دهند. به‌منظور انتخاب حجم نمونه از فرمول کوکران استفاده‌ شده که بر طبق آن حجم نمونه 384 نفر به دست آمد. انتخاب نمونه در این پژوهش به‌صورت تصادفی اجرا شده است و روش تحلیل آن کمّی بوده که از آزمون تی و مدل‌های تصمیم‌گیری چند شاخصه آراس استفاده شد. نتایج نشان می‌دهد که عوامل تأثیرگذار آموزش‌های فنی و حرفه‌ای بر اشتغال زنان روستایی مورد بررسی در چهار بعد اجتماعی- فرهنگی، اقتصادی، مدیریتی و محیطی در اشتغال زنان و مهارت‌آموزی آنان با هم متفاوت است و دهستان‌های پنج‌گانه شهرستان بهمئی به الوان با امتیاز 0.3289؛ کفشکنان با امتیاز 0.1745؛ بهمئی گرمسیری شمالی با امتیاز 0.1153؛ بهمئی گرمسیری جنوبی با امتیاز 0.1116؛ و رود تلخ با امتیاز 0.0675 به ترتیب اولویت از نظر گویه‌های هفتاد و شش‌گانه بوده‌اند؛ بنابراین، دهستان به الوان با جمع بیشتر از سایر دهستان‌ها در رتبۀ اول قرار می‌گیرد، درحالی‌که دهستان رود تلخ با جمع کمتر از سایر دهستان‌ها در رتبۀ آخر قرار می‌گیرد. به‌همین‌منظور پیشنهاد می‌گردد که با توجه به عوامل متفاوت اثرگذار در هر یک از دهستان‌ها، برنامه‌ریزی‌های مبتنی بر شرایط محیطی و اهمیت عوامل اثرگذار هر منطقه صورت پذیرد.
 

کلیدواژه‌ها

آموزش‌های فنی و حرفه‌ای؛ زنان روستایی؛ خوداشتغالی؛ دهستان‌های شهرستان بهمئی

مراجع

1. احمدوند، م؛ و کنعانی، ا. (1397). شناسایی زمینه‌ها و راهکارهای مؤثر در توسعۀ فرصت‌های شغلی در نواحی روستایی بخش مشهد مرغاب. راهبردهای کارآفرینی در کشاورزی، 5(10)، 34-44. URL: http://jea.sanru.ac.ir/article-1-177-fa.html
2. ارجمندزاده مقدم، م؛ حمیدیان‌پور، ف؛ و کرایی، م. (1398). بررسی نقش اخلاق کسب کار و اشتغال و کارآفرینی سازمان و تأثیر آن بر بخش خدمات. پژوهش‌های مدیریت منابع انسانی، 1(2)، 15-45.
3. اکبرنژادهنزایی، م. (1393). مشاوره مسیر شغلی، تضمینی براثر بخشی آموزش‌های فنی و حرفه‌ای در جهت اشتغال‌زایی. مجله مهارت‌آموزی، 2(3)، 72-102.
4. امیری، ت. (1392). نقش آموزش‌های غیررسمی سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای بر توانمندسازی زنان روستایی، طرقبه شاندیر (بینالود). پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد رشتۀ جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دکتر علی شریعتی، دانشگاه فردوسی مشهد.

 

5. پاپ‌زن، ع.ا؛ خالدی، خ؛ و سلیمانی، ع. (1390). ارزشیابی آموزش‌های فنی‌حرفه‌ای زنان روستایی درزمینۀ صنایع‌دستی. زن و جامعه، 2(7)، 21-37.

https://dorl.net/dor/20.1001.1.20088566.1390.2.7.2.5 

6. پفاژ، ا؛ عنایتی، ت؛ و محبوبی، م.ر. (1392). تأثیر آموزش‌های فنی و حرفه‌ای مشاغل خانگی بر بهبود کسب‌وکار زنان استان گلستان. مجله مهارت‌آموزی، 2(3)، 7-26.
7. جشان‌شهریاری، ن. (1397). ارزیابی اثرات توانمندسازی زنان روستایی در پیشرفت روستاها مطالعه‌ی موردی: دهستان سرخ قلعه شهرستان قلعه گنج. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد رشتۀ جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی. گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشکده علوم جغرافیایی، دانشگاه خوارزمی.
8. جلیلیان، س؛ مهرعلیزاده، ی.ا؛ و مرعشی، س.م. (1396). بررسی میزان انطباق آموزش‌های فنی و حرفه‌ای با نیازهای آموزشی بخش صنایع در شهرستان خرمشهر. رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، 8(29)، 131-149.
9. حاج‌باقری، ا؛ پرویزی، س؛ و صلصالی، م. (1396). روش‌های تحقیق کیفی. تهران: انتشارات بشری.
10. حاجی‌علیانی، س؛ و پاپزن، ع.ا. (1400). نقش آموزش‌های فنی و حرفه‌ای در اشتغال‌زایی زنان روستایی با استفاده از نظریه بنیانی (روستای چقاماران بی ابر استان کرمانشاه). مجله راهبردهای کارآفرینی در کشاورزی، 16(8)، 125-135.
11. حمزه، آ؛ کمالیان، ا؛ و مقدم، آ. (1396). شناسایی متغیرهای مؤثر بر اشتغال و کارآفرینی و ارتباط آن با خلاقیت و نوآوری در زمینۀ مدیریت استراتژی. مدیریت توسعه و تحول، 8(24)، 165-134.
12. سلیمانی، ع. (1390). ارزیابی آموزش‌های فنی و حرفه‌ای زنان روستایی در زمینۀ صنایع‌دستی. فصلنامه جامعه‌شناسی، 2(3)، 21-32.
13. شاه‌پسند، م.ر؛ سواری، م. (1396). عامل‌های مؤثر بر سطح دانش فنی تولیدکنندگان انار استان مرکزی. فصلنامه پژوهش مدیریت آموزش کشاورزی، 9(43)، 104-117.
14. مظهری، ر؛ محمدی‌خیاره، م؛ خیراندیش، م؛ و جهانبخش‌رستمی، م. (1396). اولویت‌بندی عوامل مؤثر بر توسعۀ کارآفرینی کشاورزی در توسعۀ روستایی (مطالعه موردی: دهستان کوهستان شهر رستم کلا). راهبردهای کارآفرینی در کشاورزی، 4(7)، 30-38.
15. مقصودی، ف. (1393). نقش آموزش‌های فنی و حرفه‌ای در اقتصاد کشور و توسعۀ کسب‌وکار. ماهنامۀ کار و جامعه، 20(157)، 31-48.
16. Akbar Nejad Hanzaei, M.(2013).Career path counseling, a guarantee of the effectiveness of technical and professional training in the direction of job creation.Journal of Skills Training, 2(3), 102-72. [In Persian]
17. Aly, P., & Quisi, J. (2019). Small business and entrepreneurship. Macmillan International Higher Educationz.
18. Amiri, T.(2012).The role of non-formal trainings of the Technical and Vocational Education Organization on the empowerment of rural women. Master's thesis in the field of geography and urban planning, University of Mashhad. [In Persian]
19. Arjamandzadeh Moghadam, M., Hamidianpour, F., & Karaei, M.(2018).Investigating the role of business ethics and occupation and entrepreneurship of the organization and its impact on the service sector.Human Resource Management Research, 1(2), 15-45. [In Persian]
20. Ashraf, S. (2019). Parents’ Views Regarding Their Children’s Education and Future in Pakistan. London: UCL Institute of Education (IOE).
21. Benard, M. (2020). China’s Globalization and the Belt and Road Initiative. Politics and Development of Contemporary China: Infrustructure and the Belt and Road Initiative. China’s Globalization and the Belt and Road Initiative. Cham: Palgrave Macmillan.
22. Griffin, P., Gillis, S., & Calvitto, L. (2007). Standards-referenced Assessment for Vocational Education and Training in Schools. Australian Journal of Education, 51(1), 19-38.
23. Haj Bagheri, A., Parvizi, S., & Salsali, M.(2016).Qualitative research methods. Human publications. [In Persian]
24. Haji Aliani, S., & Papzan, A H. (2021). The Role of Vocational and Technical Training in the Employment of Rural Women using the Basic Theory (Village of Chacamaran Abfar, Kermanshah Province). J Entrepreneurial Strategies Agric. 8(16), 125-135.

doi:10.52547/jea.8.16.125 URL: http://jea.sanru.ac.ir/article-1-258-fa.html[In Persian]

25. Hamzeh, A., Kamalian, A., & Moghadam, A.(2016).Identifying variables affecting employment and entrepreneurship and its relationship with creativity and innovation in the field of strategic management.Development and Transformation Management, 8(24), 134-165. [In Persian]
26. Hartl, M. (2009). Technical and vocational education and training (TVET) and skills development for poverty reduction – do rural women benefit? [Paper presented at the FAO-IFAD-ILO Workshop on Gaps, trends and current research in gender dimensions of agricultural and rural employment: differentiated pathways out of poverty]. International Fund for Agricultural Development,Italy.

 http://fao- ilo.org/fileadmin/user_upload/fao_ilo/pdf/Papers/25_March/Hartl-  formatted_01.pdf

27. Hashimoto, M., & da Fonseca Jr, R. S. (2019). A Importância do Ensino Empreendedor na Formação do Nível Técnico. Revista de Negócios, 23 (3), 7-18. http://dx.doi.org/10.7867/1980-4431.2018v23n3p7-18
28. Hussain, E., & Rao, M.F. (2020). China–Pakistan Economic Cooperation: The Case of Special Economic Zones (SEZs). Fudan Journal of the Humanities and Social Sciences 13, 72- 453.
29. Jalilian, S., Mehralizade, Y., & Marashi, M. (2017). A study of the match between vocational educational with industries sector educational needs in khorramshr city. Journal of New Approaches in Educational Administration, 8(29), 131-150. [In Persian]
30. Jashan Shahriari, N.(2017).Evaluating the effects of empowering rural women in the development of villages, a case study: Sorkh Qala Dehistan, Qalaganj County. Dissertation for Master's Degree in Geography and Rural Planning. under the guidance of Dr. Hamid Jalalian, Kharazmi University. [In Persian]
31. Kanani, E., & ahmadvand, M. (2018). Identifying Feasibilitis and Effective Strategies for Developing Job Opportunity in Rural Areas of the Mashhad-e-Morghab district. J Entrepreneurial Strategies Agric. 5(10), 34-44. doi:29252/jea.5.10.34 URL: http://jea.sanru.ac.ir/article-1-177-fa.html[In Persian]
32. Maqsoodi, F. (2013). The role of technical and professional education in the country's economy and business development. Work and Society Monthly, 20(157), 31-48. [In Persian]
33. Margaret, N., & Purity, M. (2017). Female Participation in Technical, Vocational Education and Training Institutions (TVET) Subsector: The Kenyan Experience. Public Policy and Administration Research, 7(4), 1- 23. www.iiste.org ISSN 2224-5731(Paper) ISSN 2225-0972(Online)
34. Mazhari, R., Mohammadi Khyareh, M., Khayrandish, M., & Jahanbakhsh Rostami, M. (2017). Ranking the Effective Factors on the Development of Agricultural Entrepreneurship in Rural Development (Case Study of Kouhestan District, Rostamkola City). J Entrepreneurial Strategies Agric. 4(7), 30-38.

 doi:10.29252/jea.4.7.30 URL: http://jea.sanru.ac.ir/article-1-147-fa.html[In Persian]

35. Muhammad, M., & Jamil, M. (2021). Intergenerational Mobility in Educational Attainments Intergenerational Mobility in Educational Attainments. The Pakistan Development Review 5, 98- 179.
36. Musyimi, C.M., Malechwanzi, J., & Luo, H. (2018). The Belt and Road Initiative and Technical and Vocational Education and Training (TVET) in Kenya: The Kenya-China TVET Project. Frontiers of Education in China, 13, 74- 346.
37. Naila, B., Siliu, Y., & Easar, A. (2022). Emerging Challenges in Technical Vocational Education and Training of Pakistan in the Context of CPEC. Economies, 10(153), 27-33. https://doi.org/10.3390/economies10070153
38. Papzan, A., KHaledi, K., & Soliemani, A. (2011). An Evaluation of Handicrafts Technical and Vocational Trainings of Rural Women. Quarterly Journal of Woman and Society, 2(7), 21-38.
39. Papzan, A.B., Haledi, M.G., & Soleymani, E. (2011). Evaluation of technical and vocational training of rural women in the field of handicrafts. Sociology of women, 2(3), 21-39. [In Persian]
40. Pefage, E., Enayati, T., & Mehboubi, M.(2013).The effect of technical and professional training of home businesses on the improvement of women's business in Golestan province.Skills Training Journal, 2(3), 7-26. [In Persian]
41. Shahpasand, M., & savari, M. (2018). Factors Affecting the Level of Technical Knowledge of Pomegranate Producers in Markazi Province, Iran. Journal of Agricultural Education Administration Research, 9(43), 104-117. doi: 10.22092/jaear.2018.115957.1440. [In Persian]
42. Sheshadri, S., Pradeep, A., & Chandran, M. (2021). Towards gender-inclusive skill development in rural India: Factors that inhibit and facilitate women's enrolment in vocational training. Environment-Behaviour Proceedings Journal, 6(SI4), 239-243. https://doi.org/10.21834/ebpj.v6iSI4.3032
43. Shu, Y., Ho, S.-J., & Huang, T.-C. (2020). the Development of a Sustainability-Oriented Creativity, Innovation, and Entrepreneurship Education Framework: A Perspective Study. Frontiers in Psychology, 18(78), 11- 32. http://dx.doi.org/10.3389/fpsyg.2020.01878
44. Soleimani, A.(2015).Evaluation of technical and professional training of rural women in the field of handicrafts.Sociology Quarterly, 2(3), 21-32. [In Persian]
45. Walker, E., Wang, C., & Redmond, J. (2008). Women and work-life balance: is home-based business ownership the solution? Equal Opportunities International, 27(3), 258-275.
46. Shui, Y., Xu, D., Liu, Y., & Liu, S.H. (2020). Work-family balance and the subjective well-being of rural women in Sichuan, China. BMC Women's Health volume, 20(1), 1-13.