از کشف المحجوب تا کشفِ حجاب (تاملی در مواجهه نمادینِ ایرانیان با سویه تمثیلی تجدد)

تاریخ و فرهنگ

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 08 اسفند 1403   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jhistory.2025.91099.1351

نویسندگان

رضا جاوید¹؛ هادی نوری^{* 2}؛ محمدرضا غلامی شکارسرایی²

¹دانشجوی دکتری جامعه شناسی فرهنگی، گروه جامعه شناسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران

²استادیار گروه جامعه شناسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران

چکیده

زنان غربی،کالاها و فضاهای مدرن، حیرتِ نخستین سیاحان ایرانی دوره قاجار را برانگیختند. در فرهنگِ سنتی ما تا آن زمان، زنان به وجهی نمادین(کشف المحجوب) به اندرونی تعلق داشتند و حالا حضور ایشان در فضاهای عمومی برای نخستین سیاحان ایرانی شوک آور بود. والتربنیامین نیز سرمایه داری مدرن را با چنین شوکِ معنایی تحلیل کرده است. او سرمایه داری و مدرنیته را تمثیلی می خواند. تمثیل از نظرِ اوعنصری مجزا بود بی ارتباط ارگانیک با معنایی کلی، برای بنیامین کالاهای سرمایه داری بهترین جلوه تمثیلیِ این نشانه های تهی از معنا بودند. او بدن زنانه در فضاهای سرمایه داری را هم یکی دیگر از عرصه های خوانشِ تمثیلی می دید. بدنِ زنانه و کالاها نشانه هایی تمثیلی بودند که معانیِ نمادینِ پیش از خود را به چالش می کشیدند. نخستین سیاحانِ ایرانی در مواجهه با زنِ غربی چنین چالشی را تجربه کردند. این مقاله با بهره از روش شناسی تمثیلی بنیامین در خوانشِ تاریخ قصد دارد تقابلِ این دو شیوه ادراکِ تجربه زنانه در فرهنگِ ما(کشف المحجوب) وتجربه مدرنیته(کشف حجاب) را از نظرگاهِ نخستین سیاحانِ ایرانی بررسی کند.

کلیدواژه‌ها

تمثیل؛ نماد؛ پروژه پاساژها؛ بنیامین؛ کشف المحجوب؛ مدرنیته

مراجع