مؤلفه‌های مؤثر بر توسعه کارآفرینی در نواحی روستایی: مطالعه موردی شهرستان هامون

مجله اقتصاد و توسعه کشاورزی

مقاله 2، دوره 39، شماره 3، مهر 1404، صفحه 244-225   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jead.2025.90314.1302

نویسندگان

حسن مهماندوست¹؛ علیرضا سرگزی^{* 1}؛ علیرضا کیخا¹؛ سامان ضیایی¹؛ علیرضا ثانی حیدری²

¹گروه اقتصاد کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زابل، زابل، ایران

²گروه اقتصاد کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

چکیده

این تحقیق به بررسی ظرفیت‌ها و عوامل مؤثر بر توسعه کارآفرینی در نواحی روستایی شهرستان هامون می‌پردازد. با توجه به اهمیت کارآفرینی در ایجاد اشتغال، کاهش فقر و بهبود کیفیت زندگی در مناطق روستایی، شناسایی و تحلیل عوامل کلیدی در این زمینه ضروری است. پژوهش حاضر با استفاده از روش نمونه‌گیری تصادفی طبقه‌ای، شامل 278 نفر از افراد فعال در حوزه کسب‌وکارهای روستایی در پایان سال 1402 انجام شده است. در این مطالعه، عوامل مؤثر بر توسعه کارآفرینی به شش بعد اصلی عوامل انسانی و فردی، زیرساختی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی تقسیم‌بندی شده‌اند. برای تحلیل داده‌ها از روش تحلیل عاملی و الگوی لاجیت ترتیبی بهره گرفته شد. نتایج الگوی تحلیل عاملی تحقیق نشان داد "یارانه‌ها و حمایت دولت از تولید"، "درآمد" و "تنوع محصولات روستایی" سهم بالایی در تغییرپذیری بعد اقتصادی توسعه کارآفرینی روستایی دارد. "تجربه، "مشاوره و خدمات حمایتی"، "میزان آگاهی" و "علاقه‌مندی به آبادانی روستا"سهم بالایی در توضیح بعد فرهنگی و اجتماعی توسعه کارآفرینی روستایی دارند. در بعد زیرساختی، به‌ترتیب "دسترسی به خدمات و تسهیلات" و "دسترسی به محیط پویای روستایی" نقش تعیین‌کننده‌ای را ایفا می‌کنند. در نهایت در بعد فردی، نتایج نشان داد "انگیزه"، "تحصیلات"، "توان روحی و روانی" و "مدیریت ابتکار و خلاقیت"، سهم بالایی در توضیح این بعد را به خود اختصاص داده است. افزون‌براین، ‌نتایج الگوی لاجیت ترتیبی نشان داد به ازای افزایش هر یک واحد در شاخص‌های عوامل اقتصادی، عوامل فرهنگی و اجتماعی، عوامل نهادی و آموزشی و عوامل زیرساختی، احتمال قرار گرفتن افراد در گروه انگیزه زیاد برای کارآفرینی روستایی، به‌ترتیب به میزان 2202/0، 2497/0، 3381/0 و 3620/0 واحد افزایش می‌یابد. همچنین، به ازای افزایش هر یک واحد در شاخص‌های موانع اقتصادی و موانع فرهنگی و اجتماعی، احتمال قرار گرفتن افراد در گروه انگیزه زیاد برای کارآفرینی روستایی به‌ترتیب به میزان 8430/0 و 872/0، واحد کاهش می‌یابد. نتایج این تحقیق اطلاعات مهمی را برای سیاست‌گذاران فراهم می‌کند، لذا توصیه می‌شود سیاست‌گذاران در گام اول در اجرای برنامه‌های توسعه‌ کارآفرینی روستایی متغیرهای تعیین‌کننده توسعه کارآفرینی را مورد توجه قرار دهند و در گام دوم با حمایت‌های یارانه‌ای، اعطای تسهیلات کم بهره و صندوق‌های بیمه‌ای خرد روستایی، موانع کارآفرینی روستایی و ریسک سرمایه‌گذاری در آن را کاهش دهند.

کلیدواژه‌ها

تحلیل عاملی؛ توسعه کارآفرینی؛ شهرستان هامون؛ لاجیت ترتیبی؛ نواحی روستایی

مراجع

1. Abdelwahed, N.A.A., Soomro, B.A., & Shah, N. (2022). The role of environment, business and human behavior towards entrepreneurial sustainability. Sustainability, 14(2517). https://doi.org/10.3390/su14042517
2. Das, D.C. (2014). The role of rural entrepreneurship in economic development: Balanced regional development, national self-sufficiency, and equitable distribution. International Journal of Humanities and Social Science Studies, 1(1), 1-10. ijhsss.com
3. Galvão, T., Vaishar, A., & Gyimah, K. (2020). Utilizing local resources for rural entrepreneurship development. Journal of Rural Studies, 78, 1-10.
4. Ghadiri Masoum, M., Khorasani, M.A., Torkashvand, Z., & Amidi, S. (2021). Identifying and prioritizing the drivers for entrepreneurship development in rural areas of Iran. Serd, 10(37), 21-40. (In Persian with English abstract). https://serd.khu.ac.ir/article-1-3732-fa.html
5. Imani, B., & Azimi, A. (2021). Examining the capabilities and capacities for entrepreneurial development in rural areas (Case study: Villages of Khursh Rasteh District, Khalkhal County). Rural and Sustainable Space Development, 4(8), 1-16. (In Persian with English abstract).
6. Khanzadeh Shadlousofla, E., Janpoor, J., Daneshvar Kakhki, M., & Mohammadi, H. (2021). Investigating the factors affecting household consumer preferences for the king oyster mushroom. Journal of Agricultural Economics and Development, 34(4), 375-395. (In Persian with English abstract).
7. Pan, Y., Zhang, S., & Zhang, M. (2024). The impact of entrepreneurship of farmers on agriculture and rural economic growth: Innovation-driven perspective. Green Development, 3, 100093. https://doi.org/10. 1016/j.igd.2023.100093
8. Petrin, T. (1992). The role of entrepreneurship in rural development. Journal of Small Business Management, 30(1), 1-12. https://www.fao.org/4/ad255e/ad255e03.htm
9. Paydar, A., Ghafran, M., & Barmiani, S. (2023). Evaluation of the achievements of implementing the law Support for sustainable development and job creation in rural and nomadic areas using resources from the National Development Fund in Hamun County. Quarterly Journal of Geography and Development Retrieved. from https://civilica.com/doc/1678354
10. Rostami, K., Rahmani, B., & Monshizadeh, R. (2022). Analysis of factors affecting entrepreneurship development in rural areas: A case study of the villages in the Chahdar district of Savojbolagh County. Geography Quarterly (Regional Planning), 12(46), 1-17. (In Persian with English abstract).
11. Saghafi, M., Ravaneshnas, A., & Pahlavani Nia, Z. (2014). Examining the performance of the Imam Khomeini Relief Committee in poverty alleviation, job creation, and rural development: A case study of Timurabad district, Hamun County. National Conference on Sustainable Rural Development in the Horizon, Isfahan. Retrieved from https://civilica.com/doc/319472
12. Sani Heidary, A., Daneshvar Kakhki, M., Sabouhi Sabouni, M., & Mohammadi, H. (2024). Investigating the factors affecting the resilience capacity of rural households against drought: a case study of the villages of Zehak city. Journal of Agricultural Economics and Development, 38(3), 314-295. (In Persian with English abstract). https://doi.org/10.22067/jead.2024.88277.1272
13. Shao, Q., Jiang, C., Li, G., & Xie, G. (2024). Influencing factors of sustainable rural entrepreneurship: A four-dimensional evaluation system encompassing entrepreneurs, economy, society, and environment. Systems, 12(10), 387. https://doi.org/10.3390/systems12100387
14. Sheikhi, D., Amiri, M., & Qomari, S. (2023). Analysis of barriers and challenges to entrepreneurial development in rural areas: A case study of rural areas in Tuyserkan County. Geography and Regional Urban Planning, 13(48), 1-38. (In Persian with English abstract).
15. Zhang, X., Sun, Y., Gao, Y., & Dong, Y. (2022). Paths out of poverty: Social entrepreneurship and sustainable development. Frontiers in Psychology, 13, 1062669. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2022.1062669