تأثیر سیاست‌های کشاورزی بر تاب‌آوری کشاورزان خرده مالک در برابر ناامنی غذایی در ایران

مجله اقتصاد و توسعه کشاورزی

دوره 39، شماره 2 - شماره پیاپی 67، تیر 1404، صفحه 149-139   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی به زبان انگلیسی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jead.2025.91359.1322

نویسندگان

شیرین ظریف مرادیان^* ؛ محمود دانشور کاخکی؛ محمود صبوحی صابونی

گروه اقتصاد کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

چکیده

یکی از اهداف اساسی جوامع، به‌ویژه در کشورهای در حال توسعه و کمتر توسعه‌یافته، ریشه­کن کردن فقر و دستیابی به توسعه پایدار است. با توجه به اینکه افراد آسیب‌پذیر در بسیاری از جوامع با چالش‌های اقتصادی، زیست‌محیطی و سیاسی روزافزون مواجه هستند، مدیریت پیشگیرانه بحران‌ها توسط دولت‌ها و سیاست‌گذاران، به‌ویژه در راستای افزایش بهره‌وری بخش‌های کلیدی اقتصادی مانند کشاورزی، به امری ضروری تبدیل شده است. کارآیی بخش کشاورزی نه تنها برای تضمین امنیت غذایی ملی از اهمیت بالایی برخوردار است، بلکه تأثیر عمده‌ای بر معیشت، درآمدها و تاب‌آوری کشاورزان روستایی کوچک دارد. هدف این مطالعه، بررسی تأثیر سیاست‌های حمایتی کشاورزی بر تاب‌آوری کشاورزان روستایی در منطقه فریمان است. این مطالعه بر روستای حسین‌آباد رخنه‌گل در ایران متمرکز بوده و داده‌ها از طریق مصاحبه و با استفاده از پرسشنامه‌ها جمع‌آوری شده است. برای اندازه‌گیری میزان تاب‌آوری کشاورزان روستایی از شاخص اندازه‌گیری و تحلیل تاب‌آوری (RIMA) که توسط سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (FAO) معرفی شده است، استفاده گردیده است. همچنین، توزیع کودهای یارانه‌ای به کشاورزان، به‌عنوان یک سیاست حمایتی رایج کشاورزی در کشور، به‌عنوان متغیر مورد بررسی انتخاب شده است. تأثیر این سیاست حمایتی بر تاب‌آوری کشاورزان روستایی از طریق روش همسان‌سازی امتیاز تمایل (Propensity Score Matching) برآورد شده است. نتایج مطالعه نشان می‌دهد که خانوارهای واجد شرایط برای دریافت کود یارانه‌ای، به‌طور متوسط تاب‌آوری بالاتری نسبت به خانوارهایی که واجد شرایط دریافت این کود نبوده‌اند، دارند. بر اساس نتایج این تحقیق در منطقه مورد مطالعه، پیشنهاد می‌شود که کشاورزان روستایی کوچک در تخصیص کود یارانه‌ای، که با محدودیت‌های مقداری و بودجه‌ای دولت مواجه است، نسبت به کشاورزان بزرگ‌مقیاس در اولویت قرار گیرند. علاوه بر این، تسهیل دسترسی کشاورزان روستایی به چاه‌های کشاورزی موجود که تحت مالکیت مؤسسات غیرخصوصی هستند، می‌تواند به‌طور بالقوه تاب‌آوری کشاورزان را افزایش دهد.

کلیدواژه‌ها

تاب‌آوری؛ روش جورسازی؛ سیاست‌های حمایتی کشاورزی؛ کشاورزان روستایی؛ ناامنی غذایی

مراجع

1. Alam, Md.F., Bin, Tushar, S.R., Zaman, S.Md., Gonzalez, E.D.R.S., Bari, A.B.M.M., & Karmaker, C.L. (2023). Analysis of the drivers of Agriculture 4.0 implementation in the emerging economies: Implications towards sustainability and food security. Green Technologies and Sustainability, 1(2). https://doi.org/10.1016/j.grets.2023.100021
2. Ali, H., Menza, M., Hagos, F., & Haileslassie, A. (2023). Impact of climate smart agriculture on households’ resilience and vulnerability: An example from Central Rift Valley, Ethiopia. Climate Resilience and Sustainability, 2(2). https://doi.org/10.1002/cli2.54
3. Ambelu, A., Birhanu, Z., Tesfaye, A., Berhanu, N., Muhumuza, C., Kassahun, W., Daba, T., & Woldemichael, K. (2017). Intervention pathways towards improving the resilience of pastoralists: A study from Borana communities, southern Ethiopia. Weather and Climate Extremes, 17. https://doi.org/10.1016/j.wace.2017.06.001
4. Anantha, K.H., Garg, K.K., Barron, J., Dixit, S., Venkataradha, A., Singh, R., & Whitbread, A.M. (2021). Impact of best management practices on sustainable crop production and climate resilience in smallholder farming systems of South Asia. In Agricultural Systems (Vol. 194). https://doi.org/10.1016/j.agsy.2021.103276
5. Baffour-Ata, F., Atta-Aidoo, J., Said, R.O., Nkrumah, V., Atuyigi, S., & Analima, S. M. (2023). Building the resilience of smallholder farmers to climate variability: Using climate-smart agriculture in Bono East Region, Ghana. Heliyon, 9(11), e21815. https://doi.org/10.1016/J.HELIYON.2023.E21815
6. Béné, C., Wood, R.G., Newsham, A., & Davies, M. (2012). Resilience: New Utopia or new tyranny? Reflection about the potentials and limits of the concept of resilience in relation to vulnerability reduction programmes. IDS Working Papers, 2012(405). https://doi.org/10.1111/j.2040-0209.2012.00405.x
7. Buitenhuis, Y., Candel, J.J.L., Termeer, K.J.A.M., & Feindt, P.H. (2020). Does the common agricultural policy enhance farming systems’ resilience? Applying the resilience assessment tool (ResAT) to a farming system case study in the Netherlands. Journal of Rural Studies, 80. https://doi.org/10.1016/j.jrurstud.2020.10.004
8. d’Errico, M., Garbero, A., Letta, M., & Winters, P. (2020). Evaluating program impact on resilience: Evidence from Lesotho’s Child Grants Programme. Journal of Development Studies, 56(12). https://doi.org/10.1080/00220388.2020.1746279
9. d’Errico, M., Ngesa, O., & Pietrelli, R. (2021). Assistance in chronic conflict areas: evidence from South Sudan. Journal of Development Effectiveness, 13(2). https://doi.org/10.1080/19439342.2021.1924835
10. (2018). AnalysIng Resilience for better targeting and action.
11. Filsaraee, M. (2015). An introduction to the statistical analysis method of assimilation based on propensity scores (PSM) in financial, economic and accounting research. Economic Journal, 3(44), 5–22.
12. Hunt, W., Vanclay, F., Birch, C., Coutts, J., Flittner, N., & Williams, B. (2011). Agricultural extension: Building capacity and resilience in rural industries and communities. Rural Society, 20(2). https://doi.org/10.5172/rsj.20.2.112
13. Iran Statistics Center. (2015). Population and Housing Census. Population and Housing Census. amar.org.ir
14. Maia, A.G., Burney, J.A., Martínez, J.D.M., & Cesano, D. (2021). Improving production and quality of life for smallholder farmers through a climate resilience program: An experience in the Brazilian Sertão. PLoS ONE, 16(5 May). https://doi.org/10.1371/journal.pone.0251531
15. Mojtahed, A., & Esfahani, H.S. (1989). Agricultural policy and performance in Iran: The post-revolutionary experience. World Development, 17(6), 839–860. https://doi.org/10.1016/0305-750X(89)90006-5
16. Moradian, S.Z., D’errico, M., Kakhki, M.D., & Sabouni, M.S. (2023). Evaluation of household resilience capacity index to food insecurity. Case study: Hosein Abad Rekhneh Gol village-Iran. New Medit, 2023(1). https://doi.org/10.30682/nm2301h
17. Pishbahar Esmaeel, S.F. (2017). Measuring the effect of the policy of implementing the guaranteed price of the atmosphere: using the method of sorting based on the degree score (PSM). Agricultural Economics, 12(1), 21–37.
18. Rosenbaum, P.R., & Rubin, D.B. (1985). The bias due to incomplete matching. Biometrics, 41(1). https://doi.org/10.2307/2530647
19. Schouten, M.A.H., van der Heide, C.M., Heijman, W.J.M., & Opdam, P.F.M. (2012). A resilience-based policy evaluation framework: Application to European rural development policies. Ecological Economics, 81. https://doi.org/10.1016/j.ecolecon.2012.07.004
20. Sustainable Development Goals. (2019). About the Sustainable Development Goals - United Nations Sustainable Development. In Sustainable Development Goals.
21. Temesgen Gelata, F., Han, J., & Kipkogei Limo, S. (2024). Impact of dairy contract farming adoption on household resilience to food insecurity evidence from Ethiopia. World Development Perspectives, 33. https://doi.org/10.1016/j.wdp.2023.100560