ماهیّتِ حقوقی دارایی‌های صندوق بازنشستگی کشوری

دانشنامه حقوق اقتصادی

دوره 31، شماره 26، اسفند 1403، صفحه 203-219   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/economlaw.2025.87002.1355

نویسندگان

مجتبی قاسمی^{* 1}؛ احمد پنجه پور²

¹استادیار حقوق و اقتصاد، دپارتمان حقوق اقتصادی، دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

²دانش آموخته دکتری حقوق عمومی، دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

چکیده

صندوق‌های مستمری نقشی مهم و حیاتی در تامین مالیِ مصرف دوران بازنشستگی افراد در اقتصادهای مدرن بازی می‌کنند. این صندوق‌ها در فرآیند بلوغ خود از محل کسور بازنشستگی دریافتی از مشترکین خود اقدام به انباشت انواع دارایی می‌کنند تا از محل بازدهی آنها بتوانند بخشی از تعهدات مالی خود به مشترکین را در آینده تامین مالی کنند. در ایران یکی از قدیمی‌ترین و بزرگترین صندوق‌های مستمری موجود، صندوق بازنشستگی کشوری است که مشترکین آن کارکنان دولت هستند. این صندوق در عرصه بنگاه‌داری در بخش‌های مختلف اقتصاد ایران فعال بوده و دارای شرکت‌های متعددی در صنایع مختلف است. با توجه به نقش پررنگ دولت در مدیریت صندوق، این فرضیه و تصور در ذهن بسیاری از مخاطبین (ازجمله مراجع ذی‌صلاح قضایی) شکل گرفته است که شرکت‌های متعلق به صندوق، از نوع شرکت‌های دولتی هستند. تبیین و واکاوی ماهیّت حقوقی این شرکت‌ها با تحلیل های واقع-گرایانه و شکلی در بطن و مرکز این پژوهش قرار دارد. یافته‌های حاصل از تحلیل‌های صورت‌گرفته، فرضیه مذکور را رد و بر خصوصی‌بودن دارایی‌های این صندوق ازجمله شرکت‌های متعلق به آن صحه می‌گذارد؛ یافته‌ای که دارای آثار حقوقی قابل‌توجهی بر روابط این شرکت‌ها با سایر اشخاص است. این یافته را می‌توان به دارایی‌های متعلق به سایر صندوق‌های مشابه نیز تسری داد.

کلیدواژه‌ها

طرح مستمری؛ صندوق مستمری؛ شرکت دولتی؛ شرکت خصوصی؛ کسور بازنشستگی

مراجع

[1] Barr, N. & Diamond, P. (2006). the Economics of Pensions. Oxford Review of Economic Policy, 22 (1). 15-
39.
[2] Blake, D. (2006). Pension Economics. The United States: John Wiley & sons Ltd.
[3] Blake, D. (2006). Pension Finance. The United States: John Wiley & sons Ltd.
[4] Ghasemi, M. Johari, H. (2024). Gone with the Wind: A Critique of Corporate Governance in the Social
Security Organization and Civil Servants Pension Fund. Public Law Research. 26 (83(113-142. (In Persian).
[5] Holzmann R., E. Palmer and D. Robalino (eds.) (2013). NDC Pension Schemes: Progress and Frontiers in a
Changing Pension World Volume 2 - Gender, Politics and Financial Stability. World Bank: Washington DC.
[6] Holzmann R., E. Palmer (eds.) (2006). Pension Reform through NDCs: Issues and Prospects for Non-
Financial Defined Contribution Schemes, World Bank.
[8] Palmer, E. (2000). The Swedish Pension Reform: Framework and Issues (World Bank Social Protection
Discussion Paper, No. 0012).
[9] Ramaswamy, S. (2012). The Sustainability of Pension Schemes (BIS Working Paper, No 368).