قابلیت پاسخگویی ساختارهای شهری به ادراک مولفه‌های محیطی با توجه به سطوح مختلف حرکتی عابران پیاده(نمونه موردی : بافت تاریخی شهر زنجان)

جغرافیا و توسعه فضای شهری

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 20 فروردین 1404   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jgusd.2025.89954.1463

نویسندگان

مینا محاسن نیاری¹؛ علیرضا عندلیب^{* 2}؛ حمید ماجدی³

¹دانشجوی دکتری شهرسازی، دانشکدۀ عمران، معماری و هنر، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

²دانشیار گروه شهرسازی، دانشکدۀ عمران، معماری و هنر، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

³استاد گروه شهرسازی، دانشکدۀ عمران، معماری و هنر، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

قابلیت پاسخگویی ساختارهای شهری به ادراکات محیطی در بافت­های تاریخی شهر به طور فزاینده­ای برای بهبود شرایط زندگی شهری و پرداختن به چالش­های مدرن شهرنشینی بسیار مهم شناخته می­شود. شهر زنجان دارای 146 هکتار بافت با ارزش منحصربه فرد تاریخی و فرهنگی است. از این­رو هدف تحقیق حاضر سنجش قابلیت پاسخگویی ساختارهای شهری برای درک اجزای محیطی باتوجه به سطوح حرکتی عابر پیاده و شناسایی عوامل کلیدی موثر در بافت تاریخی شهر زنجان می­باشد.  روش تحقیق در پژوهش حاضر از نظر نوع، توصیفی-تحلیلی مبتنی بر پیمایش میدانی است. تعداد 384 نفر با سطح خطای 05/0 درصد با فرمول کوکران به روش نمونه­گیری تصادفی جهت رسیدن به هدف مورد پرسش­گری قرار گرفت. . به منظور تعیین سرعت حرکت پیاده نسبت به فضای ادراکی و ارتباط آنها از تکنیک مشاهده و عکس­برداری استفاده شد. رصدها در یک زمان مشخص ساعات صبح(10 تا 12) و عصر(5 تا 7) در میان مردان و زنان در یک ماه در روزهای تعطیل و عادی درنظر گرفته شد. قابلیت پاسخگویی ساختار شهری برای ادراک محیطی با توجه به سرعت عابران پیاده در محورهای مورد مطالعه براساس عملیات تحلیل­ فاصله مستقیم(Euclidean Distance) در سیستم اطلاعات جغرافیایی انجام گردید. شناسایی عوامل کلیدی موثر بر قابلیت­های ساختارهای شهری از نظر شهروندان و پنل کارشناسی و دلفی استخراج و براساس مدل معادلات ساختاری در نرم افزار آماری لیزر انجام گردید. نتایج نشان داد که محورهای مورد مطالعه به تناسب ساختارها و عناصر شهری پاسخ­های متفاوتی در ارتباط با ادراک محیطی با توجه سرعت حرکات عابران پیاده داشته­اند. نقطه شماره 3 به عنوان قلب بافت تاریخی دارای کیفیت زیباشناختی و بصری مناسبی بوده و به علت تمرکز بالای کاربری­های خدماتی و تجاری و مجموعه­هایی همچون بازار، مسجد جامع، خانه­های قدیمی، بافتی با هویت ایجاد نموده است. همچنین در شناسایی عوامل کلیدی باتوجه به تاثیر عناصر مختلف شهری، متغیرها در 5 بّعد اصلی پیاده­محوری، احساس امنیت در فضای عمومی، مبلمان شهری، کیفیت منظر و محیط و دسترسی به فضاهای عمومی استخراج شدند. بدین ترتیب پاسخگویی ساختارهای شهری به ادراکات مولفه‌های محیطی نیاز به رویکردی جامع و چندبعدی دارد. این رویکرد علاوه بر بهبود جابجایی عابران پیاده و کاهش مشکلات حمل‌ونقل در محیط‌های شهری می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی شهروندان و رضایت آنها از فضاهای عمومی کمک شایانی نماید.
 
 

کلیدواژه‌ها

قابلیت پاسخگویی؛ ساختارهای شهری؛ ادراک مولفه­های محیطی؛ سطوح حرکتی؛ عابران پیاده؛ شهر زنجان

مراجع