اثر مصرف نانوسیلیکون و ورمی‌کمپوست بر محتوای رنگیزه‌های فتوسنتزی، اسمولیت های سازگار و سهم انتقال ماده خشک در عملکرد دانه چاودار در شرایط محدودیت آبی

پژوهشهای زراعی ایران

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 23 فروردین 1404   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jcesc.2024.89032.1340

نویسندگان

زهرا محمدزاده¹؛ رئوف سیدشریفی^{* 2}

¹گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

²گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

چکیده

تنش خشکی یکی از متداول­ترین عوامل محدود کننده رشد و عملکرد گیاهان زراعی است ولی مصرف تعدیل کننده­های تنش همانند سیلیکون و ورمی­کمپوست می­تواند بخشی از اثرات تنش خشکی را کاهش دهد. در این رابطه آزمایشی به­صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک کامل تصادفی در سه تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه محقق اردبیلی در سال 1402 اجرا شد. تیمار­های مورد بررسی شامل آبیاری در سه سطح (آبیاری کامـل در طول دوره رشدی به­عنوان شاهد، قطـع آبیـاری پس از رسیدن 50 درصد گیاهان به مرحله آبستنی (43 BBCH) تا پایان فصل رشد به­عنوان تنش شدید آبی و قطـع آبیـاری پس از رسیدن 50 درصد گیاهان به مرحله سنبله­دهی (55 BBCH) تا پایان فصل رشد به­­عنوان تنش ملایم آبی) و مصرف ورمی­کمپوست و نانوسیلیکون در چهار سطح (عدم مصرف به­عنوان شاهد، مصرف نانوسیلیکون به­مقدار 40 میلی­گرم در لیتر، مصرف ورمی­کمپوست به‫مقدار هفت تن در هکتار، مصرف توام ورمی­کمپوست و نانوسیلیکون به مقدار نصف مقادیر ذکر شده) بودند. نتایج نشان داد در شرایط محدودیت شدید آبی وکاربرد ورمی­کمپوست و نانوسیلیکون، محتوای پرولین و آنتوسیانین در مقایسه با عدم مصرف ورمی­کمپوست و نانوسیلیکون در همین سطح از سطوح آبیاری، به­ترتیب 23 و 5/20 درصد افزایش یافتند. همچنین حداکثر فتوسنتز جاری در آبیاری کامل و مصرف توام ورمی­کمپوست و نانوسیلیکون و کمترین آن در عدم مصرف ورمی­کمپوست و نانوسیلیکون در شرایط قطع آبیاری در مرحله آبستنی  بدست آمد. محتوای کلروفیل a، b، کلروفیل کل به­ترتیب از یک افزایش 7/63، 9/56، 8/61 درصدی در آبیاری کامل و مصرف توام ورمی­کمپوست و نانوسیلیکون در مقایسه با عدم مصرف ورمی­کمپوست و نانوسیلیکون تحت قطع آبیاری در مرحله آبستنی برخوردار بود. محتوای قندهای محلول 3/21 درصد در قطع آبیاری در مرحله آبستنی نسبت به آبیاری کامل افزایش یافت. نتایج مشابهی نیز در این صفت در مصرف نانوسیلیکون و ورمی­کمپوست در مقایسه با عدم مصرف آن­ها بدست آمد. بیش­ترین انتقال ماده خشک از اندام هوایی (935/0 گرم در بوته)، سهم انتقال مجدد در عملکرد دانه (6/45 درصد) و میزان مشارکت ذخایر ساقه در عملکرد دانه (43/37 درصد) در عدم مصرف ورمی­کمپوست و نانوسیلیکون تحت شرایط قطع آبیاری در مرحله آبستنی بدست آمد که از افزایش به­ترتیب 5/7، 4/15 و 8/19 درصدی در مقایسه با مصرف توام ورمی­کمپوست و نانوسیلیکون در همین سطح از آبیاری، برخوردار بود. کمترین عملکرد دانه (04/2 گرم در بوته) در شرایط قطع آبیاری در مرحله آبستنی و عدم مصرف ورمی­کمپوست و نانوسیلیکون و بیشترین مقدار آن (04/3 گرم در بوته) در شرایط آبیاری کامل و کاربرد توام ورمی­کمپوست و نانوسیلیکون بدست آمد. قطع آبیاری در مرحله آبستنی عملکرد دانه را 9/20 درصد نسبت به آبیاری کامل کاهش داد، ولی مصرف توام ورمی­کمپوست و نانوسیلیکون حدود 6/6 درصد از کاهش عملکرد تحت شرایط قطع آبیاری در مرحله آبستنی را جبران کردند. با در نظر گرفتن نتایج این آزمایش، می­توان اظهار داشت که مصرف توام نانوسیلیکون و ورمی­کمپوست به­دلیل بهبود فتوسنتزی جاری و افزایش محتوای اسمولیت­های سازگار، باعث جلوگیری از کاهش عملکرد دانه چاودار  در شرایط محدودیت آبی می‌شود.

کلیدواژه‌ها

پرولین؛ تنش خشکی؛ چاودار؛ قندهای محلول و نانوذرات سیلیکون

مراجع