بررسی رابطه بین عملکرد دانه و چندین صفت زراعی لاین‌های بومی کنجد با استفاده از روش تجزیه علیت و تجزیه به مؤلفه‌های اصلی

پژوهشهای زراعی ایران

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 24 فروردین 1404   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jcesc.2025.91336.1368

نویسندگان

بهرام مسعودی^{* 1}؛ محمد عباسعلی¹؛ احمد آئین²؛ صابر سیف امیری³

¹موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج.ایران

²بخش تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر ، مرکز تحقیقات، آموزش کشاورزی و منابع طبیعی جنوب استان کرمان،سازمان تحقیقات،آموزش و ترویج کشاورزی، جیرفت.ایران

³بخش تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان اردبیل (مغان)، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، اردبیل. ایران

چکیده

جهت مشخص کردن روابط بین عملکرد دانه با برخی صفات مهم زراعی و انتخاب بهترین ارقام از نظر صفات مختلف، تعداد 36 رقم بومی کنجد در سه منطقه کرج، مغان و جیرفت در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی به مدت دو سال از نظر 14 صفت کمی ارزیابی شدند. نتایج ضرایب همبستگی نشان داد که ارتفاع اولین غلاف از طوقه گیاه، وزن دانه‌های یک کپسول، عملکرد بیولوژیک، تعداد دانه در یک کپسول و ارتفاع بوته بالاترین ضرایب همبستگی را با عملکرد دانه دارا هستند. تجزیه علیت نشان داد که ، ارتفاع اولین کپسول از طوقه گیاه، تعداد دانه در کپسول و ارتفاع بوته بیشترین اثر مستقیم مثبت و تعداد روز تا شروع رسیدگی بیشترین اثر مستقیم منفی را روی عملکرد دانه دارا بودند و پیشنهاد می‌شود که به عنوان شاخص‌های انتخاب برای پیشرفت عملکرد دانه به کار روند. نتایج تجزیه به مؤلفه‌های اصلی نشان داد که در ژنوتیپ‌های مورد بررسی 5 مؤلفه مجموعاً 92/77 درصد از تغییرات داده‌ها را توجیه کردند.  از لحاظ عملکرد به ترتیب ژنوتیپ‌های 730-78، 229-78 و 570-78 دارای بالاترین عملکرد دانه در بین ژنوتیپ‌های مورد بررسی در بای پلات حاصل از مؤلفه اول و دوم بودند. براساس تجزیه خوشه‌ای برای کلیه صفات مورد ارزیابی چهار گروه تشخیص داده شد. نتایج تجزیه خوشه‌ای نشان داد که دسته‌بندی ژنوتیپ‌ها با توزیع جغرافیایی ژنوتیپ‌ها ارتباطی نداشته و اکثر ژنوتیپ‌ها براساس تفاوت‌های مورفولوژیکی گروه‌بندی شدند. ارقام بومی که از لحاظ عملکرد دارای برتری بودند همگی در کلاستر شماره یک قرار گرفتند که از آنها می‌توان برای پروژه‌های دورگ‌گیری استفاده نمود.

کلیدواژه‌ها

روابط بین صفات؛ شاخص‌های انتخاب؛ پیشرفت عملکرد؛ بای پلات؛ توزیع جغرافیایی

مراجع