ارزیابی تأثیر تاریخ کشت، فاصله ردیف و تراکم بذر بر عملکرد و ویژگی‌های زراعی و فنولوژیک ماشک گل سفید (Vicia pannonica) در شرایط دیم

بوم شناسی کشاورزی

مقاله 5، دوره 17، شماره 2 - شماره پیاپی 64، تیر 1404، صفحه 265-280   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/agry.2025.89328.1208

نویسندگان

اکبر شعبانی^{* 1}؛ ابوذر اسدی²

¹بخش حبوبات، مرکز تحقیقات دیم سرارود، کرمانشاه، ایران

²گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی ، مرکز تحقیقات اصلاح و تولید بذر، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان (خوراسگان)، اصفهان، ایران

چکیده

به‌‏منظور معرفی مناسب‏ترین تاریخ کشت (پاییزه، انتظاری و بهاره)، بهترین فاصله ردیف (25 و 30 سانتی‏متر) و مناسب‏ترین تراکم بذر (100، 150،200،250 و 300 در مترمربع) ماشک گل سفید (Vicia pannonica) در شرایط دیم، آزمایشی در قالب اسپلیت اسپلیت پلات بر پایه طرح بلوک‌های کامل تصادفی در دو سال‏ زراعی 1399-1400 و 1401-1400 در ایستگاه تحقیقات دیم سرارود اجرا شد. تجزیه واریانس نشان داد که فاصله ردیف کاشت، تأثیر معنی‏داری بر ارتفاع بوته، روز تا رسیدگی، عملکرد علوفه ‏تر و خشک داشت و فاصله ردیف 30 سانتی‏متر نسبت به فاصله 25 سانتی‏متر بهتر بود. تاریخ کاشت نیز به‌طور معنی‏داری تمامی صفات مورد مطالعه را تحت تأثیر قرار داد. تاریخ کاشت پاییزه دارای عملکرد علوفه ‏تر و خشک، عملکرد دانه و زیست‌توده، ارتفاع، وزن 100 دانه و طول دوره رسیدگی بیشتری بود. تراکم بوته در مترمربع نیز صفات مورد بررسی را به‌طور معنی‏داری در هر دو سال آزمایش تحت تأثیر قرار داد. با توجه به معنی‏دار شدن اثرات متقابل در بسیاری از صفات، مقایسه میانگین تراکم‏های مختلف براساس تاریخ‏های کاشت انجام شد. مقایسه میانگین دو سال آزمایش با در نظر گرفتن تصادفی بودن اثر سال نشان داد که در تاریخ کشت پاییزه، تراکم 250 بوته در مترمربع به‌دلیل داشتن مقدار علوفه تر و ماده خشک بالاتر، و عملکرد بیولوژیک، وزن 100 دانه و ارتفاع بیشتر نسبت به سایر تراکم‏های کشت ترجیح داده می‏شود. تراکم‏های 100 و 300 بوته در مترمربع نیز دارای حداقل این صفات بودند و به‌عنوان تراکم‏های نامناسب برای کشت پاییزه معرفی می‏شوند. در تاریخ کشت انتظاری و بهاره نیز تراکم‏های 150 تا 250 بوته در مترمربع به‌دلیل داشتن صفات عملکردی بالاتر و دوره رسیدگی کوتاه‏تر نسبت به تراکم‏های 100 و 300 توجیه بیشتری دارند. براساس نتایج به‌دست‌آمده می‏توان تاریخ کاشت پاییزه، فاصله کشت 30 سانتی­متر و تراکم 200 تا 250 بوته در مترمربع را برای تولید علوفه و تراکم 150 تا 250 بوته در مترمربع را برای تولید دانه به‌منظور کشت دیم ماشک گل سفید در مناطق سرد و نیمه‌سرد توصیه کرد.

کلیدواژه‌ها

دیم‌کاری؛ کشت پاییزه؛ لگوم‏ علوفه‏ای

مراجع

1. Abbasi, A., Sarvestani, R., Mohammadi, B., & Baghery, A. (2014). Drought stress-induced changes at physiological and biochemical levels in some common vetch (Vicia sativa) genotypes. Journal of Agricultural Science and Technology, 16(3), 505-516. https://dorl.net/dor/20.1001.1.16807073.2014.16.3.1.9
2. Abdi, H., Tabrizivand Taheri, M., Alizadeh, K., & Shahbazi Dourbash, S. (2023). Investigating the phenotypic diversity of vetch (Vicia L.) genotypes from different species under the rain-fed conditions of Maragheh city. Taxonomy and Biosystematics, 15(55), 19-34. https://doi.org/10.22108/TBJ.2023.137151.1227
3. Abravesh, A. (2011). Effect of planting date and genotypes on yield and yield component [research]. Crop Physiology Journal, 2(8), 13-28. https://dorl.net/dor/1001.1.2008403.1389.2.8.2.8
4. Akinola, J., & Davies, J. (1978). Effects of sowing date on forage and seed production of 14 varieties of cowpea (Vigna unguiculata). Experimental Agriculture, 14(3), 197-203. https://doi.org/10.1017/S0014479700008693
5. Alizad Dezaj, K., Fakhroazizi, A., Lami, J., Baharami, S., Neyestani, E., Shabani, A., Mahmoudi, H., Asghari Midani, J., Mostafai, H., Dari, M., Khademi, K., Bafandeh, A., Rahimzadeh, R., & Ibn Abbas, R. (2013). Golsefid, a new winter type forage cultivar for cold and moderate cold drylands of Iran. Seed and Plant, 1(3), 617-619. https://doi.org/10.22092/spij.2017.111179
6. Alizadeh, K., Shabani, A., Nistani, E., & Bahrami, S. (2018). Studying the compatibility and stability of fodder and seed yield of autumn pure lines of Pannonica vetch under cold weather conditions. Final Report of the Research Project, Number 1123/89. (In Persian).
7. Dobor, L., Barcza, Z., Hlásny, T., Árendás, T., Spitkó, T., & Fodor, N. (2016). Crop planting date matters: Estimation methods and effect on future yields. Agricultural and Forest Meteorology, 23(2), 103-115. https://doi.org/10.1016/j.agrformet.2016.03.023
8. Dong, R., Jahufer, M., Dong, D., Wang, Y., & Liu, Z. (2016). Characterisation of the morphological variation for seed traits among 537 germplasm accessions of common vetch (Vicia sativa) using digital image analysis. New Zealand Journal of Agricultural Research, 59(4), 422-435. https://doi.org/10.1080/00288233.2016.1229682
9. Ezueh, M. (1982). Effects of planting dates on pest infestation, yield and harvest quality of cowpea (Vigna unguiculata). Experimental Agriculture, 18(3), 311-318. https://doi.org/10.1017/S0014479700013880
10. Fırıncıoğlu, H.K. (2014). A comparison of six vetches (Vicia spp.) for developmental rate, herbage yield and seed yield in semi‐arid central Turkey. Grass and Forage Science, 69(2), 303-314. https://doi.org/10.1111/gfs.12021
11. Gök, M.R., & Çaçan, E. (2023). The effect of different row spacing on forage yield, forage quality and some important features for beekeeping in Hungarian vetch (Vicia pannonica). Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dekanligi. 60 (3), 529-538. https://doi.org/10.20289/zfdergi.1319189
12. Javanmard, A., Nikdel, H., & Amani Machiani, M. (2019). Evaluation of forage quantity and quality in domestic populations of hairy vetch (Vicia villosa L), vetch (Vicia sativa) and Caspian vetch (Vicia hyrcanica) under rainfed condition. Journal of Agricultural Science and Sustainable Production, 29(1), 15-31. (In Persian).
13. Jihad, M.A. (2023). Agricultural statistics report. Iran Ministry of Agriculture Jihad. Available at Web site. https://get.ageodl.r/statistics/field-crop/401-402.pdf.
14. Karaye, A.K., Sabo, B., Chamo, A., & Rabiu, A. (2017). Influence of agronomic practices on crop production. International Journal of Science: Basic and Applied Research, 31(1), 61-66.
15. Karimzadeh Negari, Z., Sahhafi, S.R., & Dahajipour Heidarabadi, M. (2022). Salinity tolerance in some bitter vetch ecotypes in germination stage. Journal of Crop Breeding, 14(42), 43-52. https://doi.org/10.52547/jcb.14.42.43
16. Kim, T.S., Raveendar, S., Suresh, S., Lee, G.A., Lee, J.R., Cho, J.H., Lee, S.Y., Ma, K.H., Cho, G.T., & Chung, J.W. (2015). Transcriptome analysis of two Vicia sativa subspecies: Mining molecular markers to enhance genomic resources for vetch improvement. Genes, 6(4), 1164-1182. https://doi.org/10.3390/genes6041164
17. Lamei, J., Alizadeh, K., Teixeira da Silva, J., & Taghadisi, M. (2011). Vicia pannonica: A suitable cover crop for winter fallow in cold regions of Iran. Plant Stress, 6(1), 73-76.
18. Rabiee, M., & Jilani, M. (2014). Effect of the planting date, row spacing and seed rate on grain yield and protein yield of faba bean (Vicia faba) in Rasht. Iranian Journal Pulses Research, 5(1), 9-22. https://doi.org/10.22067/ijpr.v1393i1.46052
19. Sedghi, M., & Seyed Sharifi, R. (2011). Effects of planting pattern on yield and forage quality of common vetch (Vicia sativa ). Journal of Rangeland, 1(6), 58-69.
20. Shabani,, Alipour, S., Khamisabadi, H., Fatahi, B., Vesinejhad, S., Mohammadi, M.S., & Nouri, S. (2012). Investigating the agronomic characteristics and promising lines of Panonica vetch in farmers' fields. The Final Report of the Research Plan of the Research, Education and Promotion Organization. Number 44414. (In Persian).
21. Shabani, A., & Asadi, A. (2024). Investigating the effect of sowing dates and densities on phenological traits, yield, and yield components in Vicia dasycarpa. Medicon Agriculture & Environmental Sciences, 6, 16-25.
22. Soleymani Sardoo, M., Afsharmanesh, G., & Roudbari, Z. (2017). Evaluating the effects of sowing date and plant density on yield and yield components of mung bean in Jiroft County. Crop Science Research in Arid Regions, 1(1), 27-34. https://doi.org/10.22034/csrar.01.01.03
23. Sun, Y., Li, J., Xing, J., Yu, X., Lu, Y., Xu, W., Zhao, N., Liu, Z., & Guo, Z. (2022). Evaluation of salt tolerance in common vetch (Vicia sativa) germplasms and the physiological responses to salt stress. Journal of Plant Physiology, 278, 153811. https://doi.org/10.1016/j.jplph.2022.153811
24. Tigka, E., Beslemes, D., Vlachostergios, D., & Bilalis, D. (2016). Evaluation of Vicia sativa as green manure: Case study of genotype and plant density influence on N availability. Bulletin of University of Agricultural Sciences and Veterinary Medicine Cluj-Napoca. Agriculture, 73(1), 142-143. https://doi.org/10.15835/buasvmcn-agr:11819
25. Yeilagh Cheghakhor, A., Mesgarbashee, M., Mamghani, R., & Nabipour, M. (2010). Effect of row spacing and plant density on some morphological traits, yield, yield components and seed protein in two chickpea (Cicer arietinum) cultivars. Journal of Agricultural Science and Sustainable Production, 2(20), 1-10. https://doi.org/20.1001.1.24764310.1389.20.3.9.4