واکاویی اثر تغییر اقلیم بر پوشش جنگلی بلوط زاگرس (شمال شرق استان خوزستان)

جغرافیاوتوسعه ناحیه ای

مقاله 9، دوره 23، شماره 1 - شماره پیاپی 50، اردیبهشت 1404، صفحه 257-291   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jgrd.2025.93010.1548

نویسندگان

موسی مولایی¹؛ داریوش رحیمی^{* 2}؛ رضا ذاکری نژاد³

¹دانشجوی دکتری اقلیم‌شناسی، گروه جغرافیای طبیعی، دانشگاه اصفهان،اصفهان،ایران

²استاد هیدرواقلیم، گروه جغرافیای طبیعی، دانشگاه اصفهان،اصفهان،ایران

³استادیار سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی،گروه جغرافیای طبیعی، دانشگاه اصفهان،اصفهان،ایران

چکیده

جنگل‌ها به دلیل نقش مؤثری که در چرخه‌های اکسیژن، آب و کربن دارند، جزء حلقه‌های اصلی تداوم حیات محسوب می‌شوند. جنگل‌های بلوط زاگرس گونۀ غالب جنگل‌های زاگرس محسوب می‌شوند. در این مطالعه منطقۀ جنگلی شمال شرق استان خوزستان در شهرستان‌های دزپارت، ایذه و باغملک بررسی شده‌اند. در ارزیابی اثر تغییر اقلیم بر پوشش جنگلی منطقه از تصاویر ماهوارۀ  MODIS2020-2000، داده‌های بارش و میانگین سالانۀ دمای سطح زمین ایستگاه‌های هواشناسی و شاخص‌های NDVI,LST TCI,VCI, استفاده شد. روند متغیرها با Pettitt-Test بررسی شد. نتایج آزمون P-test افزایش دمای هوا و دمای سطح زمین به میزان ◦C  1، کاهش سطوح آبی و پوشش‌های گیاهی متوسط و متراکم، افزایش شاخص VCI و کاهش TCI را تأیید کرد. علاوه بر این مشخص گردید سال 2007 زمان تغییر روند داده‌ها است. نتایج آزمون ناپارامتری نقاط چرخش (Pettitt’s Test) میانگین دما و بارش سالانۀ (2020-1975) منطقه نشان می‌دهد دمای هوا در سطح اطمینان 95% دارای روند معنی‌دار است (P-value=0.011). میزان دمای فصل بهار از سال 2009 حدود 1.8 درجه سلسیوس افزایش یافته است. نتایج این آزمون برای بارش سالانه معنی‌دار نبود (P-value=0.175). یافته‌ها نشان داد دامنۀ تغییرات پوشش آبی منطقه در دورۀ 2020-2007 از 3.08 به 0.08 کاهش یافته است. ناهنجاری بارش سالانۀ منطقه رخداد یک دورۀ بلندمدت خشکسالی از 2007 تا 2017 را تأیید می‌نماید. تغییرات پوشش گیاهی و رطوبتی منطقه بیانگر افزایش نوسان‌های رطوبتی در این دورۀ زمانی است. این دو شاخص نشان‌دهندۀ کاهش پوشش جنگلی منطقه از سال 2000 تا 2020 است. این تغییرات همزمان با افزایش دما و تداوم خشکسالی‌ها به‌صورت یک پسخوراند مثبت عمل می‌کند. از پیامدهای تداوم روند شرایط اقلیمی فعلی کاهش میزان ترسیب کربن، کاهش جریان پایه و تغییر رژیم آبدهی رودخانه خواهد بود. اثرات سیبرنتیکی این عمگلرها منجر به تخریب ساختار اقتصادی و اجتماعی و افزایش مهاجرت‌های اقلیمی خواهد شد.
 

کلیدواژه‌ها

تغییر اقلیم؛ جنگل بلوط؛ زاگرس؛ شاخص TCI و شاخص VCI

مراجع