چرا فقرا گاه رفتارهایی نامعمول دارند؟ تاثیر شناختی کمبود بر تصمیم‌های اقتصادی فقرا (مرور نظام مند پژوهش‌های آزمایشگاهی)

علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 22 اردیبهشت 1404   

نوع مقاله: مروری

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/social.2025.93131.1633

نویسندگان

زهرا خدادوست¹؛ سید سعید ملک الساداتی^{* 2}؛ سید محمدجواد رزمی²؛ مهدی فیضی²

¹مشهد، عبدالمطلب 15، یاس 16، پلاک 58

²گروه اقتصاد دانشکده علوم اداری و اقتصادی دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

باوجود توسعه‌ روزافزون مطالعات شناختی، علوم شناختی در ایران به‎ویژه میان اقتصاددانان مغفول مانده و ناآشنایی با طراحی و اجرای آزمایش مانع ورود آن‎ها به این عرصه شده‎‎است. مروری بر مطالعات آزمایشگاهی در اقتصاد شناختی می‎تواند راه‌گشای پژوهشگران باشد. هدف این مطالعه مروری، بررسی نقش فقر و کمبود بر رفتارهای اقتصادی با تمرکز بر مکانیسم شناختی‎ است. با جستجو در پایگاه‎های Google Scholar، Science Direct، Scopus و Web of Knowledge با کلیدواژه‎هایی ازجمله «Scarcity»، «Decision making»، «Economic preferences»، «Cognitive performance»، «poverty»، «Working memory»، «Inhibitory control»، «Executive function»، «Cognitive load» ازمیان مقالات متعدد براساس معیارهای ورود و خروج تعداد 26 مقاله انگلیسی انتخاب و در چند مرحله به‎طور نظام‌مند بررسی شدند. گزارش با استفاده از دستورالعمل PRISMA (2020) تهیه شده‎‌ است. یافته‎های پژوهش نشان داد که بیش از 90 درصد مطالعات حاکی از افزایش تنزیل زمانی در اثر کمبود است اما نتایج بررسی مکانیسم‎های اثرگذار هم‎راستا نیست. 60 درصد مطالعات کاهش ریسک‎پذیری، 20 درصد افزایش آن و 20 درصد عدم ارتباط آن در شرایط کمبود را گزارش کرده‎اند. اضطراب و استرس در کمبود با کاهش ریسک‎پذیری همبستگی دارد اما قضاوت درمورد علیت یا میانجی‎گری نیازمند بررسی‎های آماری بیش‎تری است. نتایج بررسی انتخاب‎های مصرفی، کاهش سوگیری‎ مالکیت، اثرات زمینه‎ای و توهم علیت اما افزایش سوگیری کمیابی را نشان می‎دهد. با توجه به پیچیدگی فقر و تأثیر آن بر تصمیم‎گیری، اهمیت کنترل عوامل مداخله‎گر و تفاوت شیوه‎های ارزیابی متغیرهای شناختی، اظهارنظر دقیق‎تر در مورد اثر فقر بر تصمیمات اقتصادی و مکانیسم‎های آن نیازمند پژوهش‎های نوآورانه بیش‎تر به‎ویژه با استفاده از نقشه‎برداری مغز است.

کلیدواژه‌ها

اقتصاد آزمایشگاهی"؛ تصمیم ‎گیری"؛ عملکردهای شناختی"؛ "؛ کمبود"

مراجع