نقش و کارکرد پیش انگاری در تبیین ضرب المثل های نهج البلاغه

زبان و ادبیات عربی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 26 اردیبهشت 1404   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jall.2025.85892.1352

نویسندگان

سید مهدی مسبوق^{* 1}؛ حسین رجبی علا²

¹استاد زبان و ادبیات عربی دانشگاه بوعلی سینا

²دانش آموخته دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه بوعلی سینا

چکیده

کاربردشناسی به بررسی زبان در بافت و ‌سیاق در‌ خلال موقعیتی خاص و در زمان و مکانی خاص می-پردازد تا اهداف گوینده و معانی مورد نظری که قصد انتقال آن به مخاطب را دارد، توضیح دهد. «پیش-انگاری»، به بررسی‌اطلاعاتی‌می‌پردازد که پیشتر میان گوینده و شنونده وجود داشته و گوینده فرض می‌کند، شنونده از برخی اطلاعات آگاهی دارد. نهج‌البلاغه به عنوان کتابی ارزشمند و گران‌سنگ در باورهای اسلامی، به عنوان یک منبع مهم وغنی برای هدایت بشری به شمار می‌آید که با هویـت دینی خود، عمومیـت یافته است. بسنده نمودن به معانی ظاهری آن، به منزله عدم درک واقعی مفاهیم ارزشمند این کتاب جاوید است. زیرا در عمق ساختار ظاهری خود، به موضوعاتی عمیق و فراوان اشاره می‌کند که نیازمند کاوش و بررسی بیشتری است. در جستار پیش‌رو با روش توصیفی- تحلیلی و رویکرد کاربردشناختی، پیش‌انگاری وانواع آن در90 نمونه از ضرب‌المثل‌های نهج‌البلاغه بر اساس کتاب «الأَمثال و الحکم المستخرجه من نهج‌البلاغه» نوشته محمد الغروی، مورد نقد و تحلیل قرار گرفت تا از این رهگذر خوانش و فهم دقیق‌تری از این امثال به دست آید. نتایج پژوهش نشان داد که امام علی(ع) ضمن توجه به قوانین تطور زبان، به صورت هنرمندانه، مفاهیم اخلاقی، اجتماعی و سیاسی مورد نظر خویش را در قالب واژگان و عبارات دارای مفاهیم پوشیده، مطرح نموده‌اند که بیانگر توانش زبانی و کاربردشناختی امیر بیان (ع) است. ایشان در مسیر دستیابی به این معانی پنهان، به تشریح پیش‌انگاری‌های ساختاری و گاه واقعیت‌پذیر و واقعیت ناپذیر، مخاطب را بیش از بیش به تعمق در امثال دعوت نموده است.
کلید واژه‌ها: کاربردشناسی، پیش‌انگاری، ضرب‌المثل، نهج‌البلاغه.

کلیدواژه‌ها

کاربردشناسی؛ پیش انگاری؛ ضرب المثل؛ نهج البلاغه

مراجع