تحلیل و تدوین شاخص‌های ارزیابی کیفیت مجله سوادآموزی “ فرصت دوم”: بررسی نظرات مخاطبان

پژوهشنامه کتابداری و اطلاع رسانی

مقاله 9، دوره 15، شماره 1 - شماره پیاپی 29، خرداد 1404، صفحه 179-206   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/infosci.2025.91883.1231

نویسندگان

سید کمال الدین حسینی^{* 1}؛ بتول سبزه²؛ فرزین پیردهی حاجیکلا³؛ مریم صبوری فخرآبادی⁴؛ سید احمدرضا هاشمیان⁴

¹استادیار، گروه آموزشی علوم اجتماعی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران

²دانشیار، گروه آموزشی علوم تربیتی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران.

³دانشجوی کارشناسی رشته علوم تربیتی، گرایش آموزش ابتدایی، دانشکدة علوم تربیتی، پردیس شهید بهشتی، مرکز ثامن الحجج، دانشگاه فرهنگیان،

⁴کارشناسی ارشد پژوهش در علوم اجتماعی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.

چکیده

مقدمه و اهداف: هدف پژوهش، تحلیل و تدوین مؤلفه­‌های ارزیابی کیفی مجله «فرصت دوم» از منظر مخاطبان است. نتایج این پژوهش، به‌عنوان یک الگوی نظام­‌مند، می­تواند متولیان حوزه نشر آموزشی را در انتخاب استراتژی­‌های اصولی و کارشناسانه در زمینه کیفیت­‌بخشی کمک کند.
روش‌ها‌: روش، کمّی و از نوع توصیفی تحلیلی و با رویکرد پیمایشی است. جامعه ­آماری، شامل نوسوادان دوره تحکیم سواد نهضت سواد­آموزی در سال 1403-1402 می­باشد. از این میان، تعداد 367 نفر با روش نمونه‌­گیری تصادفی، انتخاب و مورد ­پرسش قرار گرفتند. روایی پرسشنامه، با روش روایی محتوایی و توسط متخصصان حوزه نشر آموزشی مورد تأیید قرار گرفت. به‌علاوه، پایایی آن، توسط آزمون آلفای کرونباخ (a:0.717) بررسی شد. در نهایت، برای شناسایی شاخص‌­های ارزیابی کیفی مجله، از ابزار تحلیل عاملی اکتشافی EFA استفاده گردید.
یافته‌ها: فرایند تحلیل، منجر به شناسایی 15 شاخص محوری در ارزیابی کیفیت مجله «فرصت دوم» گردید. شاخص‌ها ذیلِ سه دسته زیربنایی، شامل شناختی‌­­آموزشی، اجتماعی­­‌هویتی و طراحی ساختاری طبقه‌بندی شدند. در حوزه عوامل زیربنایی شناختی آموزشی، پنج شاخص با وزن‌های تبیینی متفاوت، شامل توسعه چندوجهی سواد و مهارت‌های کاربردی (واریانس تبیینی:­611/3)، انتقال مفاهیم از طریق به‌کارگیری عناصر ادبی سرگرم‌کننده (293/­3)، ارتقاء سطح دانش و آگاهی در حوزه‌های معرفتی خاص (874/­2)، اتخاذ رویکردی نوآورانه و زمینه­‌محور در ارائه محتوا (644/­2) و سازمان‌دهی محتوای آموزشی متناسب با ساختارِ شناختی مخاطبان (598/­2) شناسایی شدند. در بُعد عوامل زیربنایی اجتماعی- هویتی، چهار شاخص مهم، شامل تقویت انگیزه و خودکارآمدی بر مبنای تجارب زیسته و نیازهای اجتماعی (308/6)، ایجاد هم‌افزایی و شکل‌گیری گفتمان پیرامون هویت جمعی­ ملی (278/3)، توسعه پایدار پتانسیل‌های حرفه‌ای یادگیرندگان (124/3) و استقرار سازوکارهای تعاملی برای ارزیابی و ارتقا پویایی نشریه (706/2) مورد­ شناسایی قرار گرفتند. نهایتاً در حوزه عوامل طراحی ساختاری، شش شاخص بهینه­‌سازی و بهبود اثربخشی محتوایی (134/­17)، تطبیق محتوای نشریه با ویژگی‌های بافتی مخاطبان (018/3)، کارآمدی ساختار و شیوه انتقال پیام (989/2)، بهره‌مندی از شبکه توزیع مناسب و دسترسی‌پذیری کافی (534/­­2)، تضمین اعتبار و صحت اطلاعات منتشرشده (444/2) و ایجاد جذابیت بصری (388/2) به‌عنوان عوامل اصلی مورد تأکید واقع شدند.
بحث و نتیجه‌گیری: نتایج، نشان می­دهد که عامل زیربنایی شناختی آموزشی، از یک‌سو بر اثربخشی نوع محتوا و از سوی دیگر بر بهره­‌گیری از شیوه‌­های کارآمد انتقال محتوا، متمرکز است. عامل زیربنایی اجتماعی هویتی بر فراهم‌سازی یک اکوسیستم اجتماعی محور با هدف تقویت سرمایه‌­های فرهنگی بین فردی، تأکید دارد. همچنین، عامل طراحی ساختاری، کیفیت فرآیند تدوین و انتشار مجله از نویسندگان تا مخاطبان را تضمین می­کند. این عوامل زیربنایی، مدلی را برای تدوین و ارزیابی کیفیت مجله تشکیل می­دهند که در تبیین کیفیت مجله سهم دارند.
اصالت: بررسی نشریه فرصت دوم، با حمایت مالی سازمان نهضت سوادآموزی، و نظارت فنی دکتر حمید رضا مشهدی عباسی، برای اولین‌بار انجام شد تا جهت ارتقاء کیفیت آن، سازمان براساس یافته‌های این پژوهش اقدام نماید.

کلیدواژه‌ها

تدوین؛ شاخص‌های کیفیت؛ ارزیابی؛ مجله فرصت دوم؛ سوادآموزی

مراجع

Arizi, H., & Abedi, A. (2003). Content analysis of elementary school textbooks based on achievement motivation structure. Quarterly Journal of Educational Innovation, 2(5), 29.52.

Badri, R., Vejdanparast, H., Hatami, J., & Vahedi, S. (2012). Evaluation of the Tentative Primary Curriculum and its Implementation in the Literacy Movement Organization of Iran. Journal of Curriculum Research, 1(1), 51-68.

Bauer, M. W. (2009). The evolution of public understanding of science—discourse and comparative evidence. Science, technology and society, 14(2), 221-240.

Bauer, M. W., Allum, N., & Miller, S. (2007). What can we learn from 25 years of PUS survey research? Liberating and expanding the agenda. Public understanding of science, 16(1), 79-95.

Berelson, B. (1952). Content Analysis in Communication Research. Hafner.

Deacon, H. (2003). Convention for the safeguarding of the intangible cultural heritage. Unesco.

Ediger, M. (2003). philosophy and curriculum. Discovery Publishing House.

Erfanmanesh, M., & Keshavarzian, S. (2017). Publication Delay of Scholarly Journals: A case for Journals Accredited by the Ministry of Science, Research & Technology of Iran. Iranian Journal of Information Processing and Management, 33(1), 1-24. https://doi.org/10.35050/jipm010.2017.001

Eslami, A., & Ramezan zade saboei, M. (2010). The role of scientific degrees in improving the quality of journals (Review of the Journal of Rural Development and Development). Rahyaft, 20(46), -. https://rahyaft.nrisp.ac.ir/article_13491_e511b0054c128a2b2e1354c39b5a30dd.pdf

Fabrigar, L. R., Wegener, D. T., MacCallum, R. C., & Strahan, E. J. (1999). Evaluating the use of exploratory factor analysis in psychological research. Psychological methods, 4(3), 272.

Farhangi, A., & Rastegar, A. (2015). Media content analysis: A research approach. Journal of Media, 26(3), 121-142.

Fathi Vajargah, K. A., M. . (2007). Guide to writing textbooks. Aizh.

Ghasemi, M., & Kahnouj, S. R. H. (2020). Analysis of tobacco marketing challenges in rural settlement of Khorasan, Razavi Province (case study: Boqmech Dehestan, Chenaran County).

Ghiyasvand, A. (2016). Application of statistics and SPSS software in data analysis. Tehran: Tisa Publication.[In Persian].

Guzzetti, B. J. (2002). Literacy in America: An Encyclopedia of History, Theory, and Practice [2 volumes]. Bloomsbury Publishing USA.

Hasani, G., Marasy, M., & Nourmohammadi, H. (2020). Analysis and Development of Quality Assessment Indicators of Scientific Articles on Art Based on the Theory of Norms and Counter-Norms in Science. Scientometrics Research Journal, 6(1, spring & summer)), 1-20.

Joshi, M. A. (2014). Bibliometric indicators for evaluating the quality of scientific publications. The journal of contemporary dental practice, 15(2), 258.

Lally, V., Sclater, M., & Brown, K. (2018). Technologies, learning and culture: Some emerging themes. Research in Comparative and International Education, 13(1), 227-235.

Mahnai, S. M. Q. R., S. . (1999). Investigating the reasons for dropping out of fifth grade adult literate students in Kohgiluyeh and Boyer Ahmad provinces In. Planning and interdepartmental partnerships office of Literacy Movement Organization.

Maleki, H. (1996). Organizing curriculum content. Gho Publication.

Marshall, T. H., & Bottomore, T. (1950). Citizenship and social class (Vol. 11). Cambridge New York.

Marzano, R. J. (2004). Building background knowledge for academic achievement: Research on what works in schools. Ascd.

mirhoseini, z., & Arjmandnia, a. (2008). An Analytical Review of the Contents of Curriculum of the Literacy Movement in Tehran City. Journal of Knowledge Studies, 1(1), 97-114. http://sanad.iau.ir/fa/Article/1041158

Motaghizadeh, I. (2018). Reviweing and Analyzing Course Book of University Level: A Case Study of Arabic Grammar and Reading Text. Pizhuhish nāmah-i intiqādī-i mutūn va barnāmah hā-yi ̒ulūm-i insāni (Critical Studies in Texts & Programs of Human Sciences), 18(4), 217-233.

Mousaapour., N. (2004). Basics of secondary education planning. Beh nasher.

Munir, M., & Hartono, R. (2016). ISLAMIC MAGAZINE ARTICLES TO ENHANCE STUDENTS’READING SKILL AND BUILD THEIR CHARACTER VALUES. International Journal of Education, 9(1), 69-74.

Noor Mohammadi Najafabadi, Y. (2022). Criteria and indicators for compiling textbooks and standard educational content. quality of research in humanities, 12(1), 79-92.

Rajaipour, S., & Akbari Amroabadi, A. (2007). An Assessment of Reading Needs of Urban and Rural Novice Literates in Isfahan Literacy Movement. Teaching and Learning Research, 5(1), 65-80.

Ravan., S. A. (2011). The extent of compliance with general criteria in selecting and organizing the content of elementary school textbooks in the Iranian education system. Curriculum Studies, 6(22), 97-116.

Tajabadi, R. (2007). Public libraries' role in preventing relapse back of new literates into illiteracy. Librarianship and Information Organization Studies, 18(1), 167-184. https://nastinfo.nlai.ir/article_483_6f2585f825be45ac51b9f836208ff6e8.pdf

Todorov, T. (2010). The fear of barbarians: Beyond the clash of civilizations. University of Chicago Press.

Woolley, G. (2010). Developing reading comprehension: Combining visual and verbal cognitive processes. The Australian Journal of Language and Literacy, 33(2), 108-125.

Yazdani, F. (2017). Classifying the Indices for Assessing the Quality of Elementary Textbooks. Journal of Instruction and Evaluation, 37(10), 83-106. http://sanad.iau.ir/fa/Article/972650

Zandi, B. (2002). language learning Tehran: Publication. Samt