رهیافت کیفی علل و اثرات سیلاب اردیبهشت 1403 در شهر مشهد

فصلنامه آب و توسعه پایدار

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 11 خرداد 1404

نوع مقاله: پژوهشی کاربردی

نویسندگان

محمد غلامی¹؛ مهدی کلاهی^{* 2}

¹دانشگاه فردوسی مشهد

²استادیار، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، پژوهشکده آب و محیط زیست، دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

بلایای طبیعی و در صدر همه آن‌ها سیلاب‌هایی که به‌ویژه نقش انسان در بروز آن‌ها پررنگ‌تر دارد، هر ساله مسئول خسارات جانی و مالی فراوان و همچنین مانعی در مسیر رسیدن به اهداف توسعه پایدار است. پژوهش حاضر در پی بررسی علل و چگونگی وقوع سیلاب در اردیبهشت 1403 در شهر مشهد به عنوان دومین شهر پرجمعیت ایران انجام شد. برای این منظور، با بکارگیری روش تحلیل کیفی، داده‌های مورد نیاز در پنل‌های گفتگومحور با حضور افراد و مسئولان مختلف و ضبط تمام صداها جمع‌آوری شد. پس از پیاده‌سازی تمام صداها، مطالب مهم در قالب کدهای گزینشی، محوری و باز، استخراج و دسته‌بندی شدند. نتایج نشان داد عوامل انسانی در بین عوامل ایجادکننده سیلاب نقش پررنگ‌تری در بروز سیلاب و مخصوصا حادثه‌ساز شدن آن داشته‌اند که شامل «طراحی نامناسب شهری»، «مدیریت نامناسب ترافیک»،«عدم توسعه صحیح شهری»،«عدم توجه به مسائل علمی»،«دیدگاه‌های نادرست انسانی»، «موانع قانونی»، «عوامل تشدیدکننده انسانی» و در نهایت «عوامل مدیریتی» بودند. همچنین مسئله «تغییر اقلیم» به عنوان تنها عامل طبیعی شناخته شد که در گفتمان‌ها، نقش کم‌رنگ‌تری را در ایجاد سیلاب به خود اختصاص داد. بنابراین مسائلی همچون توسعه ناپایدار شهر،تخریب سرزمین و همچنین عدم توجه به مدیریت ریسک به جای مدیریت بحران، می‌توانند به عنوان مهمترین مسائل ریشه‌ای باشند که سبب بروز و مهمتر از آن حادثه‌ساز شدن سیلاب در اردیبهشت 1403 شده‌اند. بر این اساس، ایجاد یک اجماع و اتحاد قابل توجه بین تمام ارگان‌ها از قبیل شهرداری، مسئولان نهادهای دولتی و حکومتی و تشکل‌های مدنی و مردم، برای جلوگیری از این روند مخرب، ضروری است.

کلیدواژه‌ها

کنش جمعی؛ تصمیم‌گیری مشارکتی؛ توسعه پایدار؛ تخریب سرزمین؛ مدیریت ریسک

مراجع