تاثیر محلول پاشی سلنیت سدیم و نیترات کلسیم بر تجمع نیترات اسفناج در منطقه شهرکرد

علوم باغبانی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 11 خرداد 1404

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jhs.2025.91050.1397

نویسندگان

افسانه فرحمندی¹؛ بیژن حقیقتی²؛ بابک مدنی^{* 3}

¹کارشناسی ارشد گروه علوم باغبانی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بوعلی سینا همدان

²استادیارپژوهشی بخش آب و خاک، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان چهارمحال و بختیاری، سازمان تحقیقات، اموزش وترویج

³استادیار پژوهشی بخش زراعی-باغی، مرکز تحقیقات وآموزش کشاورزی ومنابع طبیعی استان چهارمحال وبختیاری، سازمان تحقیقات، اموزش وترویج

چکیده

سبزی‌ها از مهم‌ترین محصولات کشاورزی ایران هستند که از نظر تولید و مصرف اهمیت بالایی دارند. مصرف سبزی‌ها به دلیل ارزش غذایی بالا، تأمین فیبر و ترکیبات آنتی‌اکسیدانی، همواره مورد تأکید متخصصان تغذیه بوده و در حال افزایش است. بااین‌حال، غلظت بالای نیترات در سبزیجات تهدیدی جدی برای سلامت انسان محسوب می‌شود. نیترات ترکیبی طبیعی در گیاهان است که عمدتاً از خاک جذب و در بافت‌های گیاهی تجمع می‌یابد. در شرایط عادی، مقدار کمی نیترات برای رشد گیاه ضروری است، اما تجمع بیش از حد آن می‌تواند خطرات سلامتی را افزایش دهد. مصرف زیاد نیترات ممکن است منجر به بیماری‌هایی مانند متهموگلوبینمی (سندرم نوزاد کبود) شود که در نوزادان بسیار خطرناک است. علاوه بر این، برخی مطالعات نشان داده‌اند که نیترات اضافی می‌تواند با افزایش خطر ابتلا به برخی از انواع سرطان مرتبط باشد. بنابراین، کنترل میزان نیترات در محصولات کشاورزی و یافتن راهکارهای کاهش تجمع آن در گیاهان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. سلنیوم، به دلیل تأثیر بر رشد گیاهان و نقش آن در سیستم‌های آنتی‌اکسیدانی، عنصری ضروری برای سلامتی انسان است. در این پژوهش، اثر محلول‌پاشی سلنیت سدیم و نیترات کلسیم بر برخی ویژگی‌های رشد، خصوصیات بیوشیمیایی، میزان نیترات و سلنیوم و فعالیت آنزیم نیترات ردوکتاز در اسفناج بررسی شد. تیمارها شامل محلول‌پاشی نیترات کلسیم (5، 10، 20 میلی‌مولار)، سلنیت سدیم (0.5، 1، 1.5 میلی‌مولار) و شاهد (آب مقطر) بودند. پس از مرحله رشدی (8 تا 10 برگی)، شاخص‌های رشد، ترکیبات بیوشیمیایی، نیترات، سلنیوم و فعالیت نیترات ردوکتاز اندازه‌گیری شد. بر اساس نتایج به‌دست آمده، محلول‌پاشی سلنیت سدیم و نیترات کلسیم تأثیر معنی‌داری بر میزان کلروفیل a، b، کل و کاروتنوئید داشت. بیشترین فنل کل، فعالیت آنتی‌اکسیدانی و نیترات ردوکتاز در تیمار 20 میلی‌مولار نیترات کلسیم و 1.5 میلی‌مولار سلنیت سدیم مشاهده شد. بالاترین میزان نیترات در شاهد و بیشترین سلنیوم در تیمار 1.5 میلی‌مولار سلنیت سدیم بود. محلول‌پاشی سلنیت سدیم باعث کاهش تجمع نیترات و افزایش فعالیت آنزیم نیترات ردوکتاز و غلظت سلنیوم در گیاه اسفناج داشتند. بنابراین، محلول‌پاشی 1.5 میلی‌مولار سلنیت سدیم در اسفناج برای نیل به حداکثر میزان ترکیبات آنتی‌اکسیدانی، سلنیوم و حداقل میزان انباشت نیترات توصیه می‌شود.

کلیدواژه‌ها

واژه کلیدی: آنزیم نیترات ردوکتاز؛ بیوشیمیایی؛ تیمار؛ فعالیت آنتی‌اکسیدانی؛ کارتنوئید