محاسبه درجه ریسک‌‌گریزی کشاورزان و اثر آن بر تنوع کشت محصولات (مطالعه موردی: اراضی زراعی رودپی شمالی شهرستان ساری)

مجله اقتصاد و توسعه کشاورزی

مقاله 4، دوره 39، شماره 3، مهر 1404، صفحه 272-261   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jead.2025.92772.1340

نویسندگان

طاهره یوسفی فرح آبادی؛ سمیه شیرزادی لسکوکلایه^* ؛ فاطمه کشیری کلائی؛ خدیجه عبدی رکنی

گروه اقتصاد کشاورزی، دانشکده مهندسی زراعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع‌طبیعی ساری، ساری، ایران

چکیده

کشاورزی فرآیندی است که در هرلحظه از زمان با مسئله ریسک و نبود قطعیت همراه است. لذا یکی از مواردی که بایستی در مدیریت واحدهای کشاورزی به آن توجه ویژه داشت، مدیریت ریسک می­باشد. با توجه به اینکه یکی از ابزارهای مدیریت ریسک، تنوع کشت است، در مطالعه حاضر سعی شد که ضمن محاسبه درجه ریسک‌‌گریزی، تأثیر درجه ریسک‌‌گریزی بر تنوع کشت تعیین گردد. در این راستا، برای محاسبه درجه ریسک‌‌گریزی از روش تابع مطلوبیت چند مشخصه‌ای و برای بررسی میزان اثرگذاری متغیرهای تعیین شده بر تنوع کشت از مدل توبیت استفاده شد. داده­های مطالعه حاضر از اداره جهاد کشاورزی و مصاحبه حضوری با ۲۵۰ کشاورز در سال زراعی 140۲-140۱ در منطقه رودپی شمالی شهرستان ساری جمع‌آوری گردید. نتایج نشان داد 225 نفر (90 درصد) از افراد نمونه در طبقه ریسک­گریزی زیاد قرار دارند. 10درصد زارعین دارای ریسک‌گریزی کم و تنها یک نفر از زارعین، ریسک­خنثی می­باشند. نتایج حاصل از بررسی تاثیر متغیرهای اقتصادی-اجتماعی و درجه ریسک­گریزی بر تنوع کشت نشان می­دهد که، رابطه معنی­داری بین تنوع کشت و سن کشاورز وجود ندارد و متغیرهای درجه ریسک‌‌گریزی، تحصیلات کشاورز، اندازه مزرعه و سهم درآمد کشاورزی اثر معنی­داری روی تنوع کشت داشته­اند. در بین عوامل یاد شده، سهم درآمد کشاورزی، بیشترین تاثیر را بر انتخاب ابزار مدیریتی تنوع کشت داشته است؛ به­گونه­ای که با افزایش سهم درآمد کشاورزان، 06/0 درصد احتمال استفاده از ابزارهای مدیریتی، افزایش می­یابد. در ادامه نتایج نشان داد با افزایش درجه ریسک­گریزی کشاورزان، احتمال استفاده از ابزار تنوع کشت، به اندازه ۰۰6/۰ درصد افزایش می­یابد. با توجه به تاثیر مثبت تحصیلات و درآمد بر استفاده از ابزار مدیریت ریسک (تنوع کشت)، افزایش میزان آگاهی کشاورزان از سوی مروجان کشاورزی، پیشنهاد شده است.

کلیدواژه‌ها

ریسک؛ محصولات زراعی؛ مطلوبیت چند مشخصه‌ای؛ معادل قطعیت

مراجع

1. Agricultural Jihad Center of Rudpay. )2022(. Agronomy department, Statistics and Information Unit. (In Persian .( https://https://jkmaz.ir
2. Ajijola, S., Egbetokun, O.A., & Ogunbayo, I.E. (2011). Impact of risk attitudes on poverty level among rural farmers in Ogun State. Journal of Development and Agricultural Economic, 3(12), 581-587. https://www.academicjournals. org/
3. Amador, F., Sumpsi, J.M., & Romero, C. (1998). A non-interactive methodology to assess farmers’ utility function: An application to large farms in Andalusia, Spain. European Review of Agricultural Economics, 25(1), 92-109. https://doi.org/1093/erae/25.1.92
4. Amin Ravan, M., Mojaverian, M., Hosseini Yekani, A., Joolaie, R., & Viaggi, D. (2018). The effect of income risk on the pattern of optimal cultivation of crops (application of the data coverage analysis model). Journal of Economic Research and Agricultural Development of Iran, 52(3), 641-631. (In Persian). https://doi.org/22059/ijaedr. 2020.292914.668839
5. Bagheri, A. (2013). Risk and risk management from the point of view of potato farmers in Ardabil city. Iranian Agricultural Extension and education Journal, 10(1), 118-101. (In Persian) https://doi.org/20.1001.1.20081758. 1393.10.1.8.5
6. Cochran, C.B. (1977). Sampling Techniques, John Wiley, New York.
7. Dyer, J.S. (1977). On the relationship between goal programming and multi-attribute utility theory. Discussion paper 69, Management Study Center, University of California, Los Angeles.
8. Hao, A. (2010). Uncertainty, Risk Aversion and Risk Management in Agriculture. Agriculture and Agricultural Science Procedia, 1, 152-156. https://doi.org/10.1016/j.aaspro.2010.09.018
9. Hardaker, J.B., Huirne, R.B.M., & Anderson, J.R. (1997). Coping with risk in agriculture. CAB International. Wallingford. UK. 274 pp. https://www.researchgate.net/publication/40195571
10. Hardaker, J.B., Huirne, R.B.M., Anderson, J.R., & Lin, G. (2004). Coping with risk in agriculture. Second Edition. Washington: CABI Publishing. 276 pp. https://doi.org/1079/9780851998312.0000
11. Hossain, A., Saadi, S., & Amin, A. (2023). Does CEO Risk‑Aversion Affect Carbon Emission? Journal of Business Ethics, 182(1), 1171–1198. https://doi.org/10.1007/s10551-021-05031-8
12. Kumar, J.B. (1995). Trade-off between return and risk in farm planning: MOTAD and target MOTAD approach. Indian Journal of Agricultural Economics, 50(2), 193-199.
13. Malik, D., & Singh, I. (2002). Crop diversification-an economic analysis. Indian Journal of Agricultural Resources. 36(1), 61–64. https://arccarticles.s3.amazonaws.com/webArticle/articles/ijar2361012
14. Mohammadi-Amidabadi, S., Yazdani, S., & Mohammadi-Nejad, A. (2023). An investigation of crop diversity’s impact on income risk reduction of selected crops (Case study: Zanjan province). Iranian Journal of Agricultural Economics and Development Research, 54-2(3), 593-604. (In Persian). https://doi.org/22059/ijaedr.2022. 330592.669085
15. Momeni, F., Dashtbani, S., & Banui, A. (2016). The importance of the agricultural sector in maintaining the economic-social balance of the urban and rural structure of Iran. Quarterly Journal of Space Economy & Rural Development, 6(4),17-46. (In Persian). https://ensani.ir/fa/article/381287
16. Nainggolan, D., Moeis, F., & Termansen, M. (2023). "Does risk preference influence farm level adaptation strategies? – Survey evidence from Denmark. Mitigation and Adaptation Strategies for Global Change, Springer 28(40), 1-23. https://doi.org/10.1007/s11027-023-10077-2
17. Nematollahi, Z., Hosseini-yekani, S., & Hosseinzadeh, M. (2015). Estimation of Esfarayen farmers risk aversion coefficient and its influencing factors (nonparametric approach). Agricultural Economics and Development, 29(3), 284-293. (In Persian). https://doi.org/10.22067/jead2.v0i0.46466
18. Ping, Q., Amjed Ighbal, M., Abid, M., Ijaz Ahmed, U., Nazir, A., & Rehman, A. (2016). Adoption of off-farm diversification income sources in managing agricultural risks among cotton farmers in Punjab Pakistan. Journal of Applied Environmental and Biological Sciences, 6(8), 47-53. https://www.researchgate.net/publication/ 305476181
19. Rui, H., Jianjun, J., Haozhou, G., & Yuhong, T. (2019). The role of risk preferences and loss aversion in farmers’ energy-efficient appliance use behavior. Journal of Cleaner Production, 215, 305-314. https://doi.org/1016/j. jclepro.2019.01.076
20. Sani, F., & Dashti, Q. (1400). The effect of risk aversion on the technical efficiency of potato farmers in Sarab city. The 12^th National Specialized Conference on Agricultural Economics. Sanandaj. (In Persian). https://civilica.com/doc/1798406
21. Senapati, A.K. (2020). Evaluation of risk preferences and coping strategies to manage with various agricultural risks: evidence from India. Heliyon, 6(3), e03503. https://doi.org/10.1016/j.heliyon.2020.e03503
22. Sulewski, O., & Kloczko-Gajewska, A. (2014). Farmers' risk perception, risk aversion and strategies to cope with production risk: An empirical study from Poland. Studies in Agricultural Economics, 116(3), 140-147. https://doi.org/7896/j.1414
23. Sumpsi, J.M., Amador, F., & Romero, C. )1997(. On farmers’ objectives, a multi-criteria approach. European Journal of Operational Research, 96(1), 64-71. https://doi.org/10.1016/0377-2217(95)00338-x
24. Ullah, R., Shivakoti, G.P., Rehman, M., & Kamran, M.A. (2015). Catastrophic risks management at farm: The use of diversification, precautionary savings and agricultural credit. Pakistan Journal of Agricultural Sciences, 52(4), 1139-1147. https://www.researchgate.net/publication/288315786