بررسی عوامل موثر بر رفتار صرفه‌جویی در مصرف آب خانگی در شهر یاسوج

فصلنامه آب و توسعه پایدار

مقاله 13، دوره 12، شماره 1 - شماره پیاپی 35، خرداد 1404، صفحه 148-159

نوع مقاله: پژوهشی کاربردی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jwsd.v12i1.2410-1369

نویسندگان

علیرضا جهانفکر؛ علیرضا رجبی پور میبدی^*

گروه مدیریت بازرگانی، دانشکده اقتصاد، مدیریت و حسابداری، دانشگاه یزد، یزد، ایران

چکیده

امروزه باتوجه‌به کاهش منابع آب‌‏های زیرزمینی و یخچال‏‌های طبیعی، افزایش دما و عدم کنترل مصارف آب شرب نیاز به اصلاح مصرف و بهبود و صرفه‌جویی در مصرف آب، بسیار بیشتر از گذشته احساس می‌‏شود. در این پژوهش به بررسی تأثیر عوامل موثر بر صرفه‏‌جویی در مصرف آب که شامل تبلیغات، نگرش، کنترل رفتاری درک شده، قصد صرفه‏‏‏‌جویی، تعهد اخلاقی و فشار اجتماعی بر رفتار صرفه‏‌جویی است، پرداخته شد. این پژوهش از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش، توصیفی - پیمایشی است و همچنین از لحاظ بازه زمانی پیمایشی - مقطعی است. داده‏‌های این پژوهش از نوع کمی و از طریق پرسشنامه ساختاریافته جمع‌‏آوری شد. جامعه آماری این پژوهش کلیه سرپرستان خانوارهای شهر یاسوج بود. داده‏ها از طریق مدل‌سازی معادلات ساختاری به‌وسیله نرم‌افزارهای SPSS و AMOS بررسی و تحلیل‏‌های آماری شد. نتایج نشان داد عوامل نگرش، کنترل رفتاری درک شده، قصد صرفه‏‌جویی و فشار اجتماعی بر رفتار صرفه‏‌جویی تأثیر مثبت و معناداری دارند و همچنین عوامل نگرش و کنترل رفتاری درک شده به طور غیرمستقیم از طریق میانجی‏‌گری قصد صرفه‏‌جویی بر رفتار صرفه‌جویی تأثیرگذار است.

کلیدواژه‌ها

معادلات ساختاری؛ قصد صرفه‌جویی؛ کنترل رفتاری درک شده؛ نگرش؛ فشار اجتماعی

مراجع

بارانی، زینب، گرکز، منصور، و معطوفی، علیرضا. (1401). تأثیر فشار اجتماعی و تمایل به پذیرش ریسک بر تصمیمات در ارائه گزارشگری مالی. دانش حسابداری مالی، 9(2)، 169-192. doi: 10.30479/jfak.2022.16427.2938

بازدار، محمد، گودینی، حاتم، طراحی، محمدجواد، زارع، سودابه، یاراحمدی، مرتضی، محمدیان ظفرآبادی، جلال، و احمدی فرد، طیبه. (1395). بررسی تاثیر آموزش بر میزان صرفه‏‌جویی در مصرف آب در شهر خرم‌آباد در سال 1394. مجله مهندسی بهداشت محیط، 4(1)، 1-9. http://dx.doi.org/10.18869/acadpub.jehe.4.1.1

جهانفکر، علیرضا، و رجبی‌پور میبدی، علیرضا. (1404). ارائه مدلی برای قصد خرید سبز با تعدیل‌گری فشار اجتماعی. مطالعات مدیریت توسعه سبز، 4(1)، 223-242. doi: 10.22077/jgdms.2024.7699.1144

رضایی، حسن، فلاح قالهری، غلام‌عباس، و باعقیده، محمد. (1400). بررسی نیاز آبی زرشک در ایران با استفاده از مدل Aqua crop. فصلنامه جغرافیا (برنامه‌‏ریزی منطقه‌‏ای)، 11(2)، 95-110. https://dor.isc.ac/dor/20.1001.1.22286462.1400.11.3.6.8

خوشنوا، بهداد، فراهانی، محمدنقی، و خانی پور، حمید. (1400). مقایسه اثر روش‏‌های مداخله‌‏ای آموزش، بازخورد و القای ریاکاری بر نگرش، قصد و رفتار صرفه‌‏جویی انرژی الکتریکی. مجله پژوهش‏‌های کاربردی روانشناختی، 12(2)، 23-41. https://dor.isc.ac/dor/20.1001.1.22518126.1400.12.2.2.5

دهداری، طاهره، و دهداری، لاله. (1396). سازه‌های تئوری رفتار برنامه‌‏ریزی شده و صرفه‏‌جویی در مصرف آب. مجله آب و فاضلاب، 28(112)، 30-38. https://doi.org/10.22093/wwj.2017.45355.2093

نصیری، روح‌الله. (1402). بررسی تاثیر ابزارهای بازاریابی سبز بر روی رفتار مصرف‌کنندگان بین‏‌المللی. نشریه مطالعات کاربردی در علوم مدیریت و توسعه، 8(2)، 51-57. magiran.com/p2592659

شاه منصوری، بیتا، و توکل، فاطمه. (1393). بررسی تاثیر تبلیغات تلویزیونی شرکت آب و فاضلاب استان تهران بر میزان صرفه‌‏جویی آب در میان شهروندان مناطق شش گانه آبفای تهران. نشریه مطالعات رسانه‌‏ای، 9(24)، 53-64. https://sanad.iau.ir/Journal/mediastudies/Article/792023

شاهنگیان، سید احمدرضا، تابش، مسعود، یزدان پناه، مسعود، رئوف، محمد امین، و زبیدی، طاهره. (1401). تبیین رفتارهای صرفه‏‌جویی در مصرف آب به کمک تئوری رفتار برنامه‏‌ریزی شده توسعه یافته (مطالعه موردی شهر اصفهان). مجله آب و فاضلاب، 33(140)، 58-76. https://doi.org/10.22093/wwj.2022.327583.3229

شیخعلی‌زاده، محبوب، ییلدیز، کادیر، و سلطانی، زهرا (1402). تاثیر تبلیغ باشگاه‏‌های ورزشی در شبکه اجتماعی اینستاگرام بر رفتار مشتریان ورزشی. مجله علوم حرکتی و رفتاری، 6(2)، 89-94. https://doi.org/10.22034/JMBS.2023.184895

شیرمحمدی، یزدان، و عابدی، فرزانه. (1398). بررسی تاثیر تبلیغات بر تمایلات رفتاری گردشگران در شبکه‌های اجتماعی. مطالعات توسعه اجتماعی ایران، 11(2)، 99-120. https://sanad.iau.ir/Journal/jisds/Article/820300

عزیزی، شهریار، و قنبرزاده میاندهی، رضا. (1394). ارزیابی اثربخشی تبلیغات اجتماعی مربوط به صرفه‌جویی در مصرف برق با استفاده از الگوی AIDA. چشم‌‏انداز مدیریت بازرگانی، 14(23)، 29-47. magiran.com/p1827727

کاظمیان، غلامرضا، رسولی، افشین و خزایی، محمدمهدی. (1396). جایگاه انرژی‏‌های نو و تجدیدپذیر در زیست‌پذیرانه کردن شهرها، مطالعه موردی شهر تهران. فصلنامه پژوهش و برنامه‌‏ریزی شهری، 8(29)، 99-118. https://dorl.net/dor/20.1001.1.22285229.1396.8.29.6.0

رضائی، مسعود. (1403). عوامل موثر بر رفتار صرفه‌جویی در مصرف انرژی دانشجویان کشاورزی دانشگاه تهران. نشریه محیط‏زیست طبیعی، 77(1)، 43-57. https://doi.org/10.22059/jne.2024.367479.2619

موسوی، سید فرزاد، صالح نیا، نرگس، سیفی، احمد، و اصغرپور ماسوله، احمدرضا. (1400). بررسی اثرات تبلیغات و اجبار به رفتار صرفه‏‌جویانه بر مصرف آب با توجه به تعاملات اجتماعی مصرف‌کنندگان. مجله سیاست‏گذاری اقتصادی، 13(25)، 281-315. https://doi.org/10.22034/epj.2021.15687.2156

Alsaad, A., Saif-Alyousfi, A. Y., & Elrehail, H. (2021). Religiosity, idealism, and ethical consumption: the mediating effect of perceived customer effectiveness and moral obligation. Journal of Social Marketing, 11(1), 25-43. https://doi.org/10.1108/JSOCM-07-2020-0116

Borah, P. S., Dogbe, C. S. K., & Marwa, N. (2024). Generation Z's green purchase behavior: Do green consumer knowledge, consumer social responsibility, green advertising, and green consumer trust matter for sustainable development?. Business Strategy and the Environment, 33(5), 4530-4546. https://doi.org/10.1002/bse.3714

Chen, T., & Wang, H. (2022). Consumers' purchase intention of wild freshwater fish in China from the perspective of ecological protection. British Food Journal, 124(10), 3308-3322. https://doi.org/10.1108/BFJ-05-2021-0596

Chetioui, Y., Benlafqih, H., & Lebdaoui, H. (2020). How fashion influencers contribute to consumers' purchase intention. Journal of Fashion Marketing and Management: An International Journal, 24(3), 361-380. https://doi.org/10.1108/JFMM-08-2019-0157

Dangol, J., & Maharjan, S. (2018). Parental and peer influence on the saving behavior of the youth. The International Research Journal of Management Science, 3, 42-63. https://doi.org/ 10.3126/irjms.v3i0.28035

Fornara, F., Pattitoni, P., Mura, M., & Strazzera, E. (2016). Predicting intention to improve household energy efficiency: The role of value-belief-norm theory, normative and informational influence, and specific attitude. Journal of environmental psychology, 45, 1-10. https://doi.org/10.1016/j.jenvp.2015.11.001

Fornell, C., & Larcker, D. F. (1981). Evaluating structural equation models with unobservable variables and measurement error. Journal of marketing research, 18(1), 39-50. https://doi.org/10.1016/j.jenvp.2015.11.001

Fu, W., Zhou, Y., Li, L., & Yang, R. (2021). Understanding household electricity-saving behavior: Exploring the effects of perception and cognition factors. Sustainable Production and Consumption, 28, 116-128. https://doi.org/10.1016/j.spc.2021.03.035

Gao, L., Wang, S., Li, J., & Li, H. (2017). Application of the extended theory of planned behavior to understand individual’s energy saving behavior in workplaces. Resources, Conservation and Recycling, 127, 107-113. https://doi.org/10.1016/j.resconrec.2017.08.030

Gibson, K. E., Lamm, A. J., Lamm, K. W., & Holt, J. (2023). Integrating the Theory of Planned Behavior and Motivation to Explore Residential Water-Saving Behaviors. Water, 15(17), 3034. https://doi.org/ 10.3390/w15173034

Latip, M. S. A., Newaz, F. T., Latip, S. N. N. A., May, R. Y. Y., & Rahman, A. E. A. (2021). The sustainable purchase intention in a new normal of COVID-19: An empirical study in Malaysia. The Journal of Asian Finance, Economics and Business, 8(5), 951-959. https://doi.org/10.13106/jafeb.2021.vol8.no5.0951

Liu, H., Zhao, Y., Li, H., Wang, L., & Wang, Q. (2020). Individual water-saving response based on complex adaptive system theory: Case study of Beijing City, China. Water, 12(5), 1478. https://doi.org/10.3390/w12051478

Lv, H., Yang, L., Zhou, J., Zhang, X., Wu, W., Li, Y., & Jiang, D. (2020). Water resource synergy management in response to climate change in China: From the perspective of urban metabolism. Resources, conservation and recycling, 163, 105095. https://doi.org/10.1016/j.resconrec.2020.105095

Nguyen, T. N., Lobo, A., Nguyen, H. L., Phan, T. T. H., & Cao, T. K. (2016). Determinants influencing conservation behaviour: Perceptions of Vietnamese consumers. Journal of Consumer Behaviour, 15(6), 560-570. https://doi.org/10.1002/cb.1594

Nie, H., Vasseur, V., Fan, Y., & Xu, J. (2019). Exploring reasons behind careful-use, energy-saving behaviours in residential sector based on the theory of planned behaviour: Evidence from Changchun, China. Journal of Cleaner Production, 230, 29-37. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2019.05.101

Ru, X., Wang, S., & Yan, S. (2018). Exploring the effects of normative factors and perceived behavioral control on individual’s energy-saving intention: An empirical study in eastern China. Resources, Conservation and Recycling, 134, 91-99. https://doi.org/10.1016/j.resconrec.2018.03.001

Shahangian, S. A., Tabesh, M., Yazdanpanah, M., Zobeidi, T., & Raoof, M. A. (2022). Promoting the adoption of residential water conservation behaviors as a preventive policy to sustainable urban water management. Journal of Environmental Management, 313, 115005. https://doi.org/10.1016/j.jenvman.2022.115005

Shi, H., Fan, J., & Zhao, D. (2017). Predicting household PM2. 5-reduction behavior in Chinese urban areas: An integrative model of Theory of Planned Behavior and Norm Activation Theory. Journal of Cleaner Production, 145, 64-73. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2016.12.169

Shrestha, B., Tiwari, S. R., Bajracharya, S. B., Keitsch, M. M., & Rijal, H. B. (2021). Review on the importance of gender perspective in household energy-saving behavior and energy transition for sustainability. Energies, 14(22), 7571. https://doi.org/10.3390/en14227571

Si, H., Duan, X., Zhang, W., Su, Y., & Wu, G. (2022). Are you a water saver? Discovering people's water-saving intention by extending the theory of planned behavior. Journal of Environmental Management, 311, 114848. https://doi.org/10.1016/j.jenvman.2022.114848

Su, H., Zhao, X., Wang, W., Jiang, L., & Xue, B. (2021). What factors affect the water saving behaviors of farmers in the Loess Hilly Region of China?. Journal of Environmental Management, 292, 112683. https://doi.org/10.1016/j.jenvman.2021.112683

Sun, Y., Li, T., & Wang, S. (2022). “I buy green products for my benefits or yours”: Understanding consumers' intention to purchase green products. Asia Pacific Journal of Marketing and Logistics, 34(8), 1721-1739. https://doi.org/10.1108/APJML-04-2021-0244

Tajeri Moghadam, M., Raheli, H., Zarifian, S. & Yazdanpanah, M. (2020). The power of the health belief model (HBM) to predict water demand management: a case study of farmers’ water conservation in Iran. Journal of Environmental Management, 263, 110388. https://doi.org/10.1016/j.jenvman.2020.110388

Wang, S., Lin, S., & Li, J. (2018). Exploring the effects of non-cognitive and emotional factors on household electricity saving behavior. Energy policy, 115, 171-180. https://doi.org/10.1016/j.enpol.2018.01.012

Wang, Z., Sun, Y., & Wang, B. (2020). Policy cognition is more effective than step tariff in promoting electricity saving behaviour of residents. Energy Policy, 139, 111338. https://doi.org/10.1016/j.enpol.2020.111338

Xu, Q., Hwang, B. G., & Lu, Y. (2021). Exploring the influencing paths of behavior-driven household energy-saving intervention–Household Energy Saving Option (HESO). Sustainable Cities and Society, 71, 102951. https://doi.org/10.1016/j.scs.2021.102951

Yang, L., & Ren, Y. (2020). Moral obligation, public leadership, and collective action for epidemic prevention and control: Evidence from the corona virus disease 2019 (COVID-19) emergency. International Journal of Environmental Research and Public Health, 17(8), 2731. http://dx.doi.org/10.3390/ijerph17082731