منطقه‌گرایی زیستی: راهکاری برای برون‌رفت از مشکلات زیست‌محیطی منطقه‌ای

پژوهش نامه ایرانی سیاست بین الملل

دوره 13، شماره 2 - شماره پیاپی 26، تیر 1404، صفحه 86-111   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/irlip.2025.88230.1535

نویسنده

افشین کرمی^*

استادیار جغرافیای سیاسی، دانشگاه شهید چمران اهواز

چکیده

منطقه‌گرایی زیستی در واکنش به روابط قدرت موجود در اقتصاد سیاسی جهان و چندپارگی مکانی متعاقب آن پدیدار شده است. منطقه‌گرایی زیستی به‌دنبال یکپارچه‌سازی پیوستگی‌های اکولوژیکی و فرهنگی در چارچوب نوعی حساسیت مبتنی بر مکان است که از چشم‌انداز، اکوسیستم، مناطق طبیعی، فرهنگ بومی، دانش محلی جوامع، تاریخچه زیست-محیطی و جغرافیا سرچشمه می‌گیرند. این پژوهش ضمن تبیین منطقه‌گرایی زیستی تلاش می‌کند امکان پیاده‌سازی و عملیاتی‌شدن آن را در مقیاس ملی و منطقه‌ای مورد مطالعه قرار دهد. بنابراین پژوهش حاضر به‌دنبال یافتن پاسخی برای این پرسش‌ است که منطقه‌گرایی زیستی چگونه می‌تواند زمینه‌ساز همکاری منطقه‌ای بر پایه موضوعات زیست‌محیطی باشد؟ و اینکه چه چالش‌هایی در زمینه منطقه‌گرایی زیستی وجود دارد؟ روش مورد استفاده در این پژوهش توصیفی ـ تحلیلی و بر پایه گردآوری اطلاعات کتابخانه‌ای و اسنادی می‌باشد. در این راستا، برای تبیین تحقق‌پذیربودن منطقه‌گرایی زیستی تلاش شده از نمونه‌های موردی و مصداقی در مناطق مختلف جهان استفاده شود. در این زمینه رویکرد مقاله در دو مقیاس ملی و منطقه‌ای دنبال می‌شود. استدلال این پژوهش آن است که منطقه‌گرایی زیستی شاید بتواند بستری مناسب برای رویارویی با چالش‌های زیست‌محیطی قرن بیست و یکم فراهم سازد. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد منطقه‌گرایی زیستی می‌تواند از دو روش بالا به پایین (حکومت‌پایه) و پایین به بالا (مردم‌پایه) پیاده شود. همچنین مناطق حفاظت‌شده مرزی نیز یکی از بسترهای مناسب برای گذار به سمت منطقه‌گرایی زیستی محسوب می‌شود. غلبه رویکردهای رقابت-گرایانه در مناسبات بین‌المللی و نیز تفاوت در وضعیت اقتصادی ـ اجتماعی کشورهای مختلف نیز می‌تواند تفاوت معناداری در حرکت به سمت منطقه‌گرایی زیستی ایجاد کند.

کلیدواژه‌ها

منطقه‌گرایی زیستی؛ مرز؛ مناطق حفاظت‌شده؛ طبیعت؛ حکومت

مراجع

Aarsand, I. H. (2013) Imaging Cascadia: Bioregionalism as Environmental Culture in the Pacific Northwest, a thesis presented to the Department of Literature, University of Oslo.

Aberley, D. (1999). Interpreting bioregionalism: a story from many voices, in: M. McGinnis (Ed.), Bioregionalism, Routledge, London, 1999, pp. 13–42.

Adama Zoungrana, C; De Cannière; M, Cissé, B& Bationo A, Traoré S& Visser M. (2023). Does the social status of farmers determine the sustainable management of agroforestry parklands located near protected areas in Burkina Faso (West Africa)?, Global Ecology and Conservation, Volume 44, e02476, ISSN 2351-9894, https://doi.org/10.1016/j.gecco.2023.e02476.

Artibise, A. F.J. (2005). Cascadian adventures: shared visions, strategic alliances and ingrained barriers in a transborder region. In Heather N. Nicol and Ian Townsend - Gault, eds, Holding the Line: Borders in a Global World. Vancouver: University of British Columbia Press.

Berg, P. (2009). Envisioning Sustainability. San Francisco: Subculture.

Bergseth, B; Day, J. C. (2023). Compliance – The ‘Achilles heel’ of protected areas, Marine Policy, Volume 155, 105728, ISSN 0308-597X, https://doi.org/10.1016/j.marpol.2023.105728.

Blake, G. (2005). Boundary permeability in perspective. In Heather N. Nicol and Ian Townsend - Gault, eds, Holding the Line: Borders in a Global World. Vancouver: University of British Columbia Press.

Brown, C; Todavine, T. (2007). Nature’s Edge: Boundary Explorations in Ecological Theory and Practice. Albany: State University of New York Press.

Büscher, B. (2010). Seeking “telos” in the “transfrontier”? Neoliberalism and the transcending of community conservation in Southern Africa. Environment and Planning A 42 (3): 644 – 660.

Chester, C. C. (2006). Conservation across Borders: Biodiversity in an Interdependent World. Washington, DC: Island Press.

Cunningham, H. (2010). gating ecology in a gated globe: environmental aspects of “securing our borders.” In Hastings Donnan and Thomas M. Wilson, eds, Borderlands: Ethnographic Approaches to Security, Power, and Identity. Lanham: University Press of America.

Dehghani-Firouzabadi, J. (2009). Evolution in regionalism theories, Central Eurasian Studies, second year, number 5, winter. (In Persian)

Evanoff, R. (2017). Bioregionalism: A Brief Introduction and Overview, the Aoyama Journal of International Politics, Economics and Communication, No. 99, November 2017.

Greenberg, J. B. (2006). The political ecology of fisheries in the Upper Gulf of California. In Aletta Biersack and James B. Greenberg, eds, Reimagining Political Ecology, pp. 121 – 148. Durham: Duke University Press.

Guzmán, D. H, Lastra Mier, R, Vergara, A, Milanes, C. B. (2023). Marine protected areas in Colombia: A historical review of legal marine protection since the late 1960 s to 2023, Marine Policy, Volume 155, 105726, ISSN 0308-597X, https://doi.org/10.1016/j.marpol.2023.105726.

Han, R., Feng, C.-C., Xu, N., Guo, L. (2020). Spatial heterogeneous relationship between ecosystem services and human disturbances: A case study in Chuandong, China. Sci. Total Environ. 721, 137818. https://doi.org/10.1016/j.scitotenv.2020.137818

Liu, J, Diamond, J. (2005). China’s environment in a globalizing world. Nature 435: 179 – 86.

McGinnis, M. V. (2005). Bioregionalism, published in the Taylor & Francis e-Library.

Motuf, S. (1997) A look at the theory of biological regionalism and the possibility of using it in regional planning, Planning and Budgeting Quarterly, 15, July. (In Persian)

Pearson, D. M. and Gorman, J. T. (2010). Exploring the relevance of a landscape ecological paradigm for sustainable landscapes and livelihoods: a case – application from the Northern Territory Australia. Landscape Ecology 25 (8): 1169 – 1183.

Pourqasem, F., Alibeigi, A.H., Popzen, A. (2017). Comparative comparison of the pillars of extension philosophy with environmental theories: a strategy for rural environmental management, Journal of Environmental Education and Sustainable Development, 6th year, number 1. (In Persian)

Qavam, S. A. (2005). International Relations: Theories and Approaches, Tehran, Samt Publications. (In Persian)

Ranco, D. and Suagee, D. (2007). Tribal sovereignty and the problem of difference in environmental regulation: observations on “measured separatism” in Indian country. Antipode 39 (4): 691 – 707.

Rowan G. (2007). Practical bioregionalism: A philosophy for a sustainable future and a hypothetical transition strategy for Armidale, New South Wales, Australia, Futures 39 (2007) 790–806. doi:10.1016/j.futures.2006.12.003

Saleem A. H. (2007). Peace Parks: Conservation and Conflict Resolution. Cambridge: MIT Press.

Simber, R., Maleki, A. (2019). National and International Environmental Governance: Approaches, Conflicts and Solutions, International Relations Research, 9th Volume, 4th Number, 34th Series, pp. 7-46. (In Persian)

Spiliopoulou, K, T. M. Brooks, Panayiotis G. Dimitrakopoulos, A. Oikonomou, Freideriki Karavatsou, Maria Th. Stoumboudi, Kostas A. Triantis.(2023). Protected areas and the ranges of threatened species: Towards the EU Biodiversity Strategy 2030, Biological Conservation, Volume 284, 110166, ISSN 0006-3207, https://doi.org/10.1016/j.biocon.2023.110166.

Sturgeon, J. C. (2006). Border Landscapes: The Politics of Akha Land Use in China and Thailand. Seattle: University of Washington Press.

Vanderheiden, A. (2015). Political theory and global climate change, translated by Behrouz Nasiri and Afshin Karami, Lorestan University Press. (In Persian)

Wilson, T. M. Donnan, H. (2019). A Companion to Border Studies, Second Edition. Blackwell Publishing Ltd. Published 2012 by Blackwell Publishing Ltd.

Yeganeh, M., Ghanbari, N., Bamanian, M.R. (2019). Recognizing criteria and indicators of critical bio-regionalism in Iran's tall buildings, Journal of Environmental Studies, 4th year, number 2, summer. (In Persian)

Zalasiewicz, J, Williams, M, Steffen, Will and Crutzen, Paul. (2010). The new world of the anthropocene. Environmental Science and Technology 44 (7): 2228 – 2231 https://doi.org/10.1021/es903118j

Zhao, C, Shan. S, Ziqiang G, Chengkun, L, Ningzhi L, Quanxin L, Xuewu Z, Shicheng L. (2023). Effectiveness of protected areas in the Three-river Source Region of the Tibetan Plateau for biodiversity and ecosystem services, Ecological Indicators, Volume 154, 110861, ISSN 1470-160X, https://doi.org/10.1016/j.ecolind.