سیاست خارجی دولت در منشور جامعه شناسی تاریخی

پژوهش نامه ایرانی سیاست بین الملل

دوره 13، شماره 2 - شماره پیاپی 26، تیر 1404، صفحه 236-257   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/irlip.2025.89987.1575

نویسندگان

شهلا نجفی¹؛ مهدی زیبائی^{* 2}؛ مجید بزرگمهری³؛ حاکم قاسمی⁴؛ قربانعلی قربان زاده سوار⁴

¹دانشجوی دکتری علوم سیاسی، گرایش مسائل ایران ، دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)

²دانشیار گروه علوم سیاسی، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) (نویسنده مسئول)

³استاد گروه علوم سیاسی، دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره)

⁴دانشیار گروه علوم سیاسی، دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)

چکیده

سیاست خارجی به عنوان حوزه مطالعاتی رشته روابط بین‌الملل معمولا از این منظر مورد تحلیل قرار گرفته است. اما با ورود جامعه-شناسی تاریخی به روابط بین‌الملل و «چند متغیره شدنِ» تحلیل رویدادها، برداشت‌هایی که دولت را به عنوان کنشگر عام و یکپارچه‌ای در نظر می‌گرفتند که متغیرهای سیستمی، رفتار آن را مشخص می‌کرد، مورد تردید قرار گرفت؛ چرا که این نظریات به روندهای تاریخی و پیچیده‌ای که دولت‌ها در سطح نظام به کنش/ واکنش می‌پردازند را توضیح نمی‌دادند. جامعه‌شناسی تاریخی با در نظر گرفتن تغییر و تحول در دوره‌های زمانی، تاثیر/ تاثر روندها بر یکدیگر و با رویکرد تطبیقی بین دولت‌ها و جوامع سعی کرده علاوه بر سطح نظام، علل و چگونگیِ شدنِ پدیده‌ها را در سطح داخل و تعامل بین سطوح را جستجو کند. به سخن دیگر، اندیشمندان رویکرد مذکور به دو حوزه «جامعه‌شناسی تاریخی دولت» و «جامعه‌شناسی تاریخی روابط بین‌الملل» پرداخته‌اند، اما «جامعه‌شناسی تاریخی سیاست خارجی» به عنوان پیوند دهنده دو قلمروی داخل و خارج به عنوان حلقه مفقوده این دو حوزه است که ناظر بر رفتار دولت در محیط بین‌الملل می‌باشد در پژوهش حاضر ارائه خواهد شد. در این راستا هدف مقاله حاضر، ارائه چارچوب جامعه‌شناسی تاریخی سیاست خارجی برای تحلیل رفتار دولت‌ها در رابطه با سایر بازیگران با در نظر گرفتن جامعه‌شناسی تاریخیِ دولت و جامعه‌شناسی تاریخیِ روابط بین‌الملل است. بر این اساس، نتیجه پژوهش حاضر نشان می‌دهد برای تحلیل رفتار دولت‌ها در عرصه بین‌الملل می‌توان چند شاخص را مورد بررسی قرار داد: شکل دولت، مناسبات دولت- جامعه، روابط علی رویدادها، صورت‌بندی‌ها و تعاملات بین اجتماعی. با اتکا به این الگوی نظری، روش پژوهش حاضر کیفی و تحلیلی است.

کلیدواژه‌ها

جامعه‌شناسی تاریخی؛ دولت؛ روابط بین‌الملل؛ سیاست خارجی

مراجع

Acemoglu, D. & Robinson A. J. (2019). The narrow corridor: States, societies, and the fate of liberty. Penguin Press

Anievas, A., and Gogu, C. (2021), Capitalism and ‘the International’: A historical approach. In de Carvalho, B., Costa Lopez, J., & Leira, H., eds. Routledge Handbook of Historical International Relations. Abingdon: Routledge

Buzan, B. & Lawson, G. (2013), The Global transformation: The nineteenth century and the making of modern international relations. International Studies Quarterly, 57, 620–634

Bhambra K. G. (2016), Comparative historical sociology and the state: problems of method. Cultural Sociology, 10 (3), 335– 351 DOI: 10.1177/1749975516639085

Barkawi, T. & Lawson, G. (2017), The International origins of social and political theory. Political Power and Social Theory, Volume 32, pp. 1-7 DOI: 10.1108/S0198-871920170000032001

Bilgenoglu, A. & Menguaslan, H. (2020), A Historical sociology perspective on the legacy of state formation and dynamics of arab revolts in Libya: from elusive authority of Qadhafi to Masses Craving for democracy. Turkish journal of middle eastern studies, 7 (1), 203-234 DOI: 10.26513/tocd.654039

Bayly, M. (2021), Imperialism: Beyond the re-turn to empire in international relations. In de Carvalho, B., Costa Lopez, J., & Leira, H., eds. Routledge Handbook of Historical International Relations. Abingdon: Routledge.

Çapan Z. G.؛  dos Reis, F. & Grasten, M. (2021), Global histories: connections and circulations in historical international relations. In de Carvalho, B., Costa Lopez, J., & Leira, H., eds. Routledge handbook of historical international relations. Abingdon: Routledge

Held. D. (1989). Political theory and the modern state: essays on state, power, and democracy. A Stanford university press classic.

Hobson, J.؛ Lawson, G. & Rosenberg, J. (2010), Historical sociology, published in Denemark, Robert A. (eds.) The international studies encyclopaedia, Wiley-Blackwell; international studies association, UK

Griffin J. L. (2007), Historical sociology, narrative and event structure analysis: fifteen years later, Sociologica, 3, 1-18 DOI:10.2383/25956

Griffiths. M. (2007). International relations theory for the twenty-first century. Routledge

Go, J.؛ Lawson, G. & de Carvalho, B. (2021), Historical sociology in international relations: The challenge of the global, In de Carvalho, B., Costa Lopez, J., & Leira, H., eds. Historical international relations. Abingdon: Routledge

Kafi, M. (2014). Historical sociology: principles, concepts and theories. Research institute of hawzah and university (RIHU). (In Persian)   

Lemon M. C. (1995), The Discipline of history and the history of thought. Routledge

Lawson, G. (2018), International relations as a historical social science. In: Gofas, Andreas and Hamati-Ataya, Inanna and Onuf, Nick, (eds.) The SAGE handbook of the history, philosophy and sociology of international relations

Migdal, S. J. (1988), Strong societies and weak states: state-society relations  and state capabilities in the third world. Princeton university press

Mann, M. (2012), The sources of social power: A history of power from the beginning to AD 1760. Volume 1, Cambridge University Press

Migdal, J. (2012). State in society: studying how states and societies transform and constitute one another. Cambridge university press

Monavari, S. A. (2016). History of the other in Iran`s foreign relations: from the emergence if the safavid (1502 A.D.) the first decade of the founding of the islamic republic regime (1989 A.D.). Kharazmi university. (In Persian)  

Mohammadian, M. (2018). Explaining the pattern of Iranian repeating behaviors in the foreign policy of contemporary history. Ph.D. Dissertation, shahid beheshti university. (In Persian)  

Najafzadeh, M. (2008). Reviewing power relationship in Iran: weak state and strong society, Quarterly political and international approaches, 1(13), 75-95. (In Persian)

Smith, D. (1992). The Rise of historical sociology, polity press

Weiss, L. (2006), Infrastructural power, economic transformation, and globalization, in an anatomy of power the social theory of Michael Mann, by John A. Hall & Ralph Schroeder. cambridge university press

Waldner, D. (1999), State building and late development. cornell university press

Wang, Y. (2021), State-in-Society 2.0: toward fourth-generation theories of the state. comparative politics, 54(1), 175-198 DOI:10.5129/001041521X16184035797221

Zibaei, M.؛ Simbar, R. & Jansiz, A. (2019). Historical sociology of international relations (HSIR) A Theoretical framework of international system analysis, 6 (2), 83-108. (In Persian) doi.org/10.22067/jipr.v6i2.64992   

Zabihi, R. (2021). Sociology of Iran's foreign policy in the framework of nuclear program and diplomacy, Publications of the ministry of foreign affairs. (In Persian)

Zolfaghari, V. (2021). Theoretical analysis of military forces’ behavior in the contemporary foreign policy. foreign relations quarterly, 13 (1), 175-207. (In Persian) 20.1001.1.20085419.1400.13.1.6.5  

Zibaei, M. & Najafi, S. (2023). Theory of revolution in the Prism of historical sociology of international relations (HSIR). Pizhūhish-i siyāsat-i nazāri, 18 (33), 297 - 322. (In Persian)