بهبود شاخص های جوانه زنی، رشدی و بیوشیمیایی گیاه گاو زبان ایرانی (Echium amoenum Fisch & Mey.) تحت کیفیت های مختلف نور

علوم باغبانی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 19 خرداد 1404

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jhs.2025.91567.1404

نویسندگان

رقیه نبی پور سنجبد¹؛ اسماعیل چمنی^{* 2}؛ یونس پوربیرامی هیر³

¹پژوهشگر پسادکتری گروه علوم باغبانی و فضای سبز، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

²استاد گروه علوم باغبانی و فضای سبز، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

³دانشیار گروه علوم باغبانی و فضای سبز، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

چکیده

گاوزبان ایرانی (Echium amoenum Fisch & Mey.) در طب سنتی ایران جایگاه ویژه‌ای دارد. یکی از موانع ازدیاد آن، درصد جوانه‌زنی پایین و غیر یکنواخت آن است. اخیرا منابع نوری LED توانسته‌اند جوانه‌زنی گونه‌های دارویی را به طور چشمگیری افزایش دهند. از این‌رو، مطالعه حاضر برای بهبود ویژگی‌های جوانه‌زنی و رشدی تحت تیمارهای LED انجام شد. این آزمایش در محل آزمایشگاه گروه علوم باغبانی و فضای سبز دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه محقق اردبیلی در سال 1402 انجام شد. آزمایش بر اساس طرح کاملا تصادفی با 4 تیمار و 4 تکرار انجام شد. 4 تیمار نوری شامل 100 درصد نور سفید، 100 درصد نور آبی، 100 درصد نور قرمز و ترکیب نور آبی و قرمز (50:50) بود. گیاهان از نظر شاخص‌های جوانه‌زنی (درصد جوانه‌زنی، سرعت جوانه‌زنی، میانگین جوانه‌زنی روزانه، انرژی جوانه‌زنی، کارایی بذر، کارایی گیاهچه، شاخص بنیه بذر، ضریب سرعت جوانه‌زنی و سرعت جوانه‌زنی روزانه)، مورفولوژیکی (وزن تر دانهال، وزن خشک دانهال، طول ریشه، طول ساقه، درصد ماده خشک ریشه‌چه و درصد ماده خشک ساقه‌چه) و بیوشیمیایی (رنگیزه‌های فتوسنتزی، کربوهیدرات کل، پروتئین کل و فنل کل) مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که نور قرمز، درصد جوانه‌زنی (77 درصد)، سرعت جوانه‌زنی (44/4)، میانگین جوانه‌زنی روزانه (92/1)، انرژی جوانه‌زنی (8/0)، کارایی بذر (76 درصد)، کارایی گیاهچه (61/97 درصد)، شاخص بنیه بذر (78/70 درصد) و ضریب سرعت جوانه‌زنی (21/0) را به طور قابل توجهی بهبود بخشید. به طور مشابه، ویژگی‌های رشدی گاو زبان از جمله وزن تر دانهال (14/0 گرم)، وزن خشک دانهال (05/0 گرم)، طول ساقه (4/3 سانتی متر) و طول ریشه (7/5 سانتی متر)، درصد ماده خشک ریشه‌چه (17/3 گرم)، درصد ماده خشک ساقه‌چه (39/2 گرم) تحت تاثیر مثبت نور قرمز افزایش یافتند. در شاخص‌های بیوشیمیایی، کاربرد ترکیب نوری آبی و قرمز منجر به افزایش معنی‌دار محتوای رنگیزه‌های فتوسنتزی (کلروفیل a (49/603 میکروگرم بر گرم وزن تر)، کلروفیل b (08/313 میکروگرم بر گرم وزن تر) و محتوای کارتنوئیدهای کل (98/130 میکروگرم بر گرم وزن تر))، کربوهیدرات کل (25/192 میلی گرم بر گرم وزن تر)، پروتئین کل (46/28 میلی گرم بر گرم وزن تر) و فنول کل (71/20 میلی گرم بر گرم وزن تر) شد. مشاهدات نشان داد که بذور گاو زبان ایرانی در گروه فتوبلاستیک مثبت قرار می‌گیرند. از این رو، کاربرد نور قرمز می‌تواند یک تیمار موثر برای بهبود ویژگی‌های جوانه‌زنی و رشدی گاوزبان ایرانی در مرحله دانهالی در نظر گرفته شود. در مراحل بعدی رشدی گیاه، واکنش گاوزبان ایرانی به کیفیت‌های نوری متفاوت بود و ترکیب نور آبی و قرمز، به عنوان یک تیمار کارآمد برای بهبود شاخص‌های بیوشیمیایی در نظر گرفته شد.

کلیدواژه‌ها

پروتئین؛ درصد جوانه زنی؛ فنل؛ کلروفیل؛ مورفولوژیک