نگاهی انتقادی به روایت عدالت در نظام سیاست‌گذاری آموزشی ایران

پژوهش نامه مبانی تعلیم و تربیت

مقاله 3، دوره 15، شماره 1 - شماره پیاپی 29، تیر 1404، صفحه 58-80   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/fedu.2025.90566.1385

نویسندگان

حجت صفارحیدری^{* 1}؛ امیرمحمد توان²

¹دانشیار گروه علوم تربیتی، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه مازندران. بابلسر، ایران.

²دانش‌آموخته رشته تاریخ و فلسفه آموزش و پرورش، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه مازندران. بابلسر، ایران.

چکیده

این مقاله برای پاسخ به دو مساله نگاشته شده است: ‌نخست، بررسی روایت‌ عدالت اجتماعی و تربیتی در بعضی از اسناد آموزشی ایران پس از انقلاب؛ و دوم، تحلیل چالش‌هایی که از این روایت حاصل آمده است. برای انجام این کار از روش‌ تحلیلی برای روشن شدن مفاهیم و گزاره‌ها، و روش انتقادی برای سنجش روایت‌ها و پیامدهای آنها استفاده شده است. منابع مورد مطالعه شامل اسناد سه گانه آموزشی یعنی، "مبانی نظری تحول بنیادی نظام آموزش و پرورش"، "سند برنامه درسی ملی "‌ و "‌سند تحول بنیادی آموزش و پرورش ایران" و سایر منابع مستقیم و یا غیرمستقیم در اختیار پژوهش‌گر، بوده است. در چهارچوب نظری، سه روایت کلان عدالت "نظم کیهانی"، "الهیاتی" و "عرفی" مورد بررسی قرار گرفته است. یافته‌های مطالعه نشان می‌دهد که سندنویسان بر پایه روایتی الهیاتی کوشیده‌اند تا عدالت اجتماعی و تربیتی را با آموزه‌های دینی سازگار نموده و تفسیری درون دینی از آن ارائه دهند. با این حال، به نظر می‌رسد چنین خوانشی در پاسخ‌گویی به مطالبات متکثر و گوناگون ذی‌نفعان و کنش‌گران آموزشی با چالش‌هایی مواجه است. در کانون این چالش‌ها مطالبه رفع تبعیض آموزشی قرار دارد. به نظر می‌رسد که برای حل این مخاطرات نیازمند توجه به روایت یا روایت های دیگری از عدالت هستیم.

کلیدواژه‌ها

روایت؛ عدالت؛ سیاست‌گذاری آموزشی؛ ایران؛ نقد

مراجع

AbdolHai. (2010). Ash'ari religion (N. Pourjavady & A. Azarang, Trans.). In M. M. Sharif (Ed.), A History of Muslim Philosophy (Vol. 1). Tehran: Nashre Daneshgahi. ( In Persian ).

Aristotle. (2023). Politics (H. Enayat, Trans.). Scientific and Cultural Tehran: Publishing. ( In Persian ).

Brighouse, H., & Swift, A. (2014). The place of educational equality in educational justice. In K. Moyor (Ed.), Education, Justice and Human Good. Routledge.

Francis, B., Mills, M., & Lupton, R. (2017). Towards social justice in education: contradictions and dilemmas. Journal of Education Policy 32(4), 1-18. https://doi.org/10.1080/02680939.2016.1276218

Irwin, T. (2017). Classical Thought ( A History of Western Philosophy:1) (M. S. H. Kashani, Trans.). Tehran: Rozeneh. ( In Persian ).

Islamic Republic National Curriculum Document. (2012). the Supreme Council of Education. ( In Persian ).

Jaeger, W. (1997). Paidia (M. H. Lotfi, Trans.; Vol. 1). Tehran: Kharazmi. ( In Persian ).

Jahormi, M. S. T., Sajjadieh, S. A., Thani, A. M., & Tafarshi.., H. S. (2019). Islamic theory of social justice. Tehran: Imam Sadiq University. ( In Persian ).

Jayus, J., Erlangga, H., Suryaningsih, E., & Sunarsi, D. (2021). The Effect of Distributive Justice, Procedural Justice and Interactional Justice on Teacher Engangement and Teachers Performance. Turkish Journal of Computer and Mathematics Education (TURCOMAT) ):, 12(7.( 139-131. https://turcomat.org/index.php/turkbilmat/article/view/2553

Khaduri, M. (2015). The Islamic Conception of Justice (M. Younesi & S. Zahiri, Trans.). Qom: Mofid University. ( In Persian ).

Khandoozi, S. E. (2011). Review and Critique of Theories of Economic Justice in the Twentieth Century. Majlis and Rahbord, 18(68), 109-146. https://nashr.majles.ir/article_49.html .( In Persian ).

Mahalati, M. S. (2021). Religion and Justice. Tehran:Kavir. ( In Persian ).

Martin, C., & Gilead, T. (2020). Intrinsic Goods and Distributive Justice in Education. Educational Theory 69(5), 543-557 https://doi.org/10.1111/edth.12386

McIntyre, A. (2006). After Virtue ( A study in Moral Theory ) (M. Malekian, Trans.). In Mehre Mondegar. Tehran:Negah Moaser. ( In Persian ).

McLaughlin, T. H. (2000). Philosophy andeducational policy: possibilities,tensions and tasks. Educational  Polcy 15(4), 441- 457. https://doi.org/10.1080/026809300413446

Mohammadi, R., & Soleimani, A. (2023). A systematic review of educational equity in Iran: Conceptualization, Challenges, and Indicators. Educational Planning Studies, 12(23), 145-170. https://doi.org/10.22080/eps.2024.26091.2220 ( In Persian ).

Nyakoi, A. (2016). The Problems of Communitrrian Politics Unity and Conflict. politic Quarterly, 37.(4) .https://jpq.ut.ac.ir/article_19250.html. ( In Persian ).

Orak, J. (2015). Explanation and analysis of the concept of educational justice and its educational implications in Iran's education system [Doctoral Dissertation, Ministry of Science, Research and Technology - Shahid Chamran University of Ahvaz ]. ( In Persian ).

Plato. (2002). The Works of Plato (M. H. Lotfi, Trans.; Vol. 3). Tehran: Kharazmi. ( In Persian ).

Qutb, S. (2000). Social Justice in Islam: Discussions in the Fields of Society, Government, Economy and Politics. Qom: Bostan Kitab Institute( In Persian ).

Rad, A. A., & Hazeri, A. M. (2017). The Problem of Educational Equity in the First Decade of the Islamic Republic Reign. Tarikhname-Ye Enghelab, 1(11), 171-145 .https://tarikhname.ri-khomeini.ac.ir/article_50879.html.  ( In Persian ).

Rajai, S. M. K., & Moallemi, S. M. (2015). An Introduction to Concept of Econemical Justice and Its Indicators. Qom: Educational and Research Institute of Imam Khomeini. ( In Persian ).

Rawls, J. (2006). A theory of Justice (M. Malekian, Trans.). In Mehre Mondegar. Tehran: Negah Moaser. ( In Persian ).

Rawls, J. (2009). Justice As Fairness (E. Sabeti, Trans.). Tehtan: Ghoghnoos. ( In Persian ).

Rawls, J. (2011). Theory of justice (S. M. K. Sarwarian & M. Bahrani, Trans.). Tehran: Research Institute of Cultural and Social Studies. ( In Persian ).

Rawls, J. (2019). The Priority of Right and Good Ideas (A. Haqi, Trans.). Tehran:Negah Moaser.   .( In Persian ).

Rizvani, A., Parish, F., Kazemi, S., & Vaezi, A. (2020). Identifying the factors of creating educational justice in teaching-learning environments and barriers to its expansion (providing a framework in education). New Advances in Behavioral Sciences, 5(53), 25-38. http://ijndibs.com/article-1-549-fa.html ( In Persian )

Rostami, M. Z. (2005). Justice, according to Islamic and western intellectuals. Journal of Iran's Economic Essays; an Islamic approach 2(4), 138-115. https://iee.rihu.ac.ir/article_318.html. ( In Persian )

Sandel, M.(2019 ). justice (what should be done) (A. Khakbaz, Trans.). Tehran: Farhang Nashre Noo. ( In Persian ).

Tabatabai, S. M. H. (2014). Social relations in Islam (M. J. Hojjati, Trans.). Qom: Besat. ( In Persian ).

Theoretical foundations of the fundamental transformation in the formal and public education system of Islamic Republic of Iran. (2011). Secretariat of the Supreme Council of the Cultural Revolution. ( In Persian )

Urvey, D. (2008). Ibn Rushd (F. Fatemi, Trans.). Tehran: Nashre Markaz. ( In Persian )

Vaezi, A. (2010). Criticism of Theories of Justice. Qom: Publications of Imam Khomeini Educational and Research Institute. ( In Persian )

Vaezi, A. (2022). Rethinking Social Justice: What, Why, Territory. Qom: Boostan Ketab. ( In Persian )

Vopat, M. C. (2020). The belief in innate talent and its implications for distributive justice. Educational Philosophy and Theory, 53(8), 819-832. https://doi.org/10.1080/0013185720201742698.

Walls, M. (2015). spheres of justice: In Defense of Pluralism and Equality (S. Najafi, Trans.). Tehran: sales. ( In Persian )

Wat, W. M. (2023). Islamic Philosophy and Theology (A. Ezzati, Trans.). Tehran: Scientific and cultural Publishing. ( In Persian )

YariQoli, B. (2013). Explaining the philosophy of educational justice based on the analysis of the "theory of justice" and its implications for Iran's educational system [Doctoral Dissertation, Tarbiat Moalem University]. Tehran. ( In Persian ).