ارزیابی مخاطره زلزله و رشد کالبدی شهرها از منظر پدافند غیرعامل با استفاده از مدل های الکتره و آنتروپی (مطالعه موردی کلان شهر تبریز)

جغرافیاوتوسعه ناحیه ای

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 21 تیر 1404

نوع مقاله: پژوهشی- مطالعه موردی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jgrd.2025.91104.1504

نویسندگان

کیومرث ملکی^{* 1}؛ محمدرضا پورمحمدی²

¹پژوهشگر پسادکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشکده برنامه ریزی و علوم محیطی، دانشگاه تبریز، ایران

²استاد گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشکده برنامه ریزی و علوم محیطی، دانشگاه تبریز، ایران

چکیده

با مطالعه و نگرشی به سوابق ثبت‌شده از تهدیدات محیطی گذشته و معاصر، بویژه در موضوع کنترل مخاطره زلزله، این حقیقت آشکار می‌شود، که مدیریت بحران فعلی در حال حاضر نمی‌تواند به‌تنهایی قادر به مقابله با آثار مخرب بلایا جهت جلوگیری از اثرات ویرانگر آن باشد. به نظر می رسد؛ ‌به‌کارگیری معیارهای پدافند غیرعامل است که می‌تواند به تکمیل زنجیره دفاعی کمکی مؤثر و قابل‌توجه نماید. ضرورت توجه به توسعه شهری کارآمد و لزوم توجه به اندیشه‌های جدید شهرسازی و برنامه‌ریزی دفاعی شهر، برای رسیدن به اهداف پدافند شهری بسیار مهم به نظر می‌رسد. پژوهش حاضر با روش توصیفی–تحلیلی و استفاده از منابع کتابخانه‌ای و میدانی با تأکید بر اصول پدافندغیرعامل و شناسایی مؤلفه‌ها و شاخص‌های (تحلیل قریب به 50 شاخص: عمربنا، جنس مصالح، اندازه قطعات، کاربری های امدادی، فضای باز و سبز، کاربری های صنعتی، نظامی، درمانی، ) آسیب‌پذیری و پهنه‌بندی خطر در 4 مؤلفه طبیعی، کالبدی، اجتماعی و اقتصادی و استفاده از نظر متخصصان امر، مناطق آسیب‌پذیر ناشی از زلزله را به‌صورت جامع مشخص و در راستای کاهش خطر از منظر پدافندی کاوش می‌کند. در این مقاله با بررسی‌ های بنیادی نسبت به تشکیل و گردآوری نظرات متخصصین و تحلیل آن در قالب مدل‌های مدل الکتره و آنتروپی شانون اقدام و پایگاه اطلاعاتی موردنیاز در محیط نرم‌افزاریArcGIS ترسیم گردید، که در نهایت منطقه دو (196507 نفر و 26/2053 هکتار)کلان شهر تبریز با کمترین آسیب پذیری و منطقه ده شهرداری (187958 نفر و 66/1044 هکتار) بیشترین آسیب پذیری از خروجی مدل حاصل و رشد این شهر پراکنده تشخیص داده شد.

کلیدواژه‌ها

پدافند غیرعامل؛ زلزله؛ توسعه کالبدی؛ مدل الکتره؛ کلان شهر تبریز