سدسازی در پرتو جرم‌شناسی سبز: تحلیل محتوای رمان «بعد از ابر»

جغرافیا و مخاطرات محیطی

مقاله 10، دوره 14، شماره 3 - شماره پیاپی 55، مهر 1404، صفحه 190-210   

نوع مقاله: مقاله مروری

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geoeh.2025.93741.1576

نویسندگان

حمیدرضا دانش ناری^{* 1}؛ ابوالفضل شرافتی²

¹استادیار گروه حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

²دانشجوی کارشناسی ارشد حقوق کیفری و جرم‌شناسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

چکیده

موضوعات زیست‌محیطی یکی از دغدغه‌های مهم علوم مختلف در دهه‌های اخیر به شمار می‌آید. جرم‌شناسی نیز به عنوان یکی از شاخه‌های علوم اجتماعی، نسبت به این مسائل بی‌تفاوت نیست. جرم‌شناسی انتقادی معاصر موضوعات نوینی را با قلمروی جرم‌شناسی پیوند زده است که آسیب‌های زیست‌محیطی و حمایت از محیط زیست یکی از آن‌ها می‌باشد. اهمیت این مسائل به قدری است که موجب شکل‌گیری شاخه‌ای جدید در جرم‌شناسی تحت عنوان جرم‌شناسی سبز شده است. در این پژوهش، با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی، رمان «بعد از ابر» اثر بابک زمانی بر اساس قلمروی مطالعاتی جرم‌شناسی سبز و با تأکید بر آسیب‌های زیست‌محیطی سدسازی، تحلیل می‌شود. نتایج این پژوهش حاکی از آن است که پروژه‌های ساخت سد، چه در زمان ساخت و چه بعد از آن، دارای پیامدهای زیست‌محیطی منفی هستند که می‌توانند موجب تخریب اکوسیستم شوند. ساخت سدها می‌تواند منجر به کوچ اجباری به دلیل بالا آمدن سطح آب و زیر آب رفتن محل سکونت بومیان شود. در این بستر، عدم حمایت‌های دولتی، بومیان را به قربانیان اصلی ساخت سدهای غیر اصولی بدل می‌کند.

کلیدواژه‌ها

جرم‌شناسی سبز؛ جرایم زیست محیطی؛ سدسازی؛ جوامع بومی؛ عدالت زیست محیطی

مراجع

Abbasi, H. (2022). Dam construction, its advantages and disadvantages. Zist Sepehr Student Magazine, 15(1), 21-26. [In Persian] https://biosepehrsj.ut.ac.ir/article_88988.html?lang=en

Brisman, A. (Ed.). (2019). Stories of environmental crime, harm and protection: Narrative criminology and green cultural criminology. In The emerald handbook of narrative criminology (pp. 153-172). Emerald Publishing Limited.‏ https://doi.org/10.1108/978-1-78769-005-920191016

Brisman, O., & Sauss, N. (2017). Green Cultural Criminology: New Strategies in Critical Criminology. (E. Rahiminejad & M. Babaei, Trans.). Tehran: Majd Publishing. [In Persian]

Daneshnari, H. (2018). Green and eco-global criminology. In B. Shamloo & F. Shahideh (Eds.), New horizons in critical criminology: Effects and Prospects. Tehran: Majd Publishing. [In Persian] 

Daneshnari, H. (2016). On Eco-global Criminology. In R. D.  White, Transnational Environmental Crimes. Tehran: Mizan Publishing. [In Persian] 

DeKeseredy, W. S., & Dragiewicz, M. (2019). Critical Criminology. (A. Darvish, A. Beheshti. Z. Dadashdust, M. Janatipoor, J. Ashrafzade, Trans.). Tehran: Negah  Bayene Publishing. [In Persian]

Fearnside, P. M. (1995). Hydroelectric Dams in the Brazilian Amazon Sources of Greenhouse Gases. Environmental Conservation, 22(1), 7-19. http://dx.doi.org/10.1017/S0376892900034020

Gholami, H., & Gholami, N. (2020). State Crime; A new Approach to the Analysis of Social Harms (Case Study: Street Children in Tehran). Quarterly of Social Studies and Research in Iran, 9(2), 497-518. [In Persian] https://doi.org/10.22059/jisr.2020.269235.772

Gorji fard, H. (2016). Green Criminology. Tehran: Mizan Publishing. [In Persian]

Keramati Moez, H. (2024). Criminology (Proposing new topics in the science of criminology). Tehran: Sahami Enteshar Publishing. [In Persian]

Lynch, M. J., & Long, M. A. (2022). Green criminology: Capitalism, green crime and justice, and environmental destruction. Annual Review of Criminology, 5(1), 255-276. http://dx.doi.org/10.1146/annurev-criminol-030920-114647

Lynch, M. J., Stretesky, P. B., & Long, M. A. (2018). Green criminology and native peoples: The treadmill of production and the killing of indigenous environmental activists. Theoretical Criminology, 22(3), 318-341. https://doi.org/10.1177/1362480618790982

Mansouri Moghadam, M., Fayaz, E., Nosrati, R., & Anvari, Z. (2021). Anthropological Study of the Effects of Dam Construction Projects on Local Communities in Ilam Province. Iranian Journal of Anthropological Research, 11(1), 151-179. [In Persian] https://doi.org/10.22059/ijar.2022.336891.459726

Mashhadi, A., & Fahimi, A. (2016). Environmental protection during armed conflicts from the perspective of Islam and international humanitarian law. Tehran: Khorsandi Publishing. [In Persian]

Mathur, H. M. (2006). Resettling People Displaced by Development Projects: Some Critical Management Issues. Social Change, 36(1), 36-86. http://dx.doi.org/10.1177/004908570603600103

Mazaheri, M., & Abdolmanafi, N. S. (2016). An analysis of the status of dams and dam construction performance in Iran. Tehran: Research Center of the Islamic Consultative Assembly. [In Persian]

McClanahan, B., Brisman, A., & South, N. (2017). Green criminology, culture, and cinema. In Oxford Research Encyclopedia of Criminology and Criminal Justice.‏

Momenirad, A. (2013). Qualitative content analysis in research tradition: nature, stages and validity of the results. Quarterly of Educational Measurement, 4(14), 187-222. [In Persian]  https://jem.atu.ac.ir/article_92.html

Najafi Abrandabadi, A. H. (2019). Developments in the criminology of white-collar crime. In S. Darabi, Red-collar crime. Tehran: Mizan Publishing. [In Persian]

Nazari, J., & Mokhtaripoor, M. (2009). The role of categories and units in content analysis. Social Sciences, 14, 96-92. [In Persian]

Nori Najafi, F., Veysi, H., Khoshbakhat, K., & Mirzaeitalar Poshti, R. (2019). Assessing the Impacts of Dams on the Local Community and Environment in Iran: Systematic Review. Journal of Water and Sustainable Development, 5(2), 141-152. [In Persian] https://doi.org/10.22067/jwsd.v5i2.67394

Nurse, A. (2017). Green criminology: Shining a critical lens on environmental harm. Palgrave Communications, 3(1), 1-4. https://doi.org/10.1057/s41599-017-0007-2

O'Brien, M., & Yar, M. (2008). Criminology: The Key Concepts. First Published, Routledge.

Potter, G. (2010). What is green criminology. Sociology Review, 20(2), 8-12. https://doi.org/10.4324/9780203096109

Rahimi nejad, E. (2019). Green Cultural Criminology: From Etiology to Prevention. Journal of Criminal Law, 11(1), 75-102. [In Persian]  https://doi.org/10.22124/jol.2020.12114.1622

Sadeghi, H. (2022). Realism from a Literary School to Societal Reflection in Literature Pathology of Realism Research in Persian Literary Papers. Contemporary Persian Literature, 11(2), 149-164. [In Persian] https://doi.org/10.30465/copl.2022.38871.3658

Shiri, A., & Jafar poor, E. (2022). Typology of state crimes based on illegal and illegitimacy laws. Criminal law and Criminology Studies, 51(2), 371-345. [In Persian] https://doi.org/10.22059/jqclcs.2022.320644.1676

Smith, D. (2024). The social impacts of dams and hydropower. In Handbook of Social Impact Assessment and Management, 51-66. Edward Elgar Publishing. http://dx.doi.org/10.4337/9781802208870.00011

South, N. (2014). Green criminology environmental crime prevention and the gaps between law, legitimacy and justice. Revija za Kriminalistiko in Kriminologijo, 65(4), 373-381. http://repository.essex.ac.uk/id/eprint/18596

Van Uhm, D., & Zaitch, D. (2021). Defaunation, wildlife exploitation and zoonotic diseases: a green criminological perspective. In: Notes from Isolation: Global Criminological Perspectives on Coronavirus Pandemic (pp.11-30). Eleven International Publishing.

White, R. (2019). Water theft in rural contexts. International Journal of Rural Criminology, 5(1), 140-159. http://dx.doi.org/10.18061/1811/88725

White, R. D. (2015). Crimes Against Nature: Enviromental Criminology and Ecological Justice. (P. Namamiyan & S. Tayebi, Trans.). Tehran: Majd Publishing. [In Persian]

White, R. D. (2016). Transnational Enviromental Crime: towad an eco-global criminology. (H. Daneshnari Trans.). Tehran: Mizan Publishing. [In Persian]

White, R. D., & Haines, F. (2010). Crime and Criminology: An introduction (M. R. Seddiq, Trans). Tehran: Dadgostar Publishing. [In Persian]

Zamani, B. (2024). After the Cloud. Tehran: Ijaz Publishing. [In Persian]