ارزیابی پایداری عملکرد دانه ژنوتیپ‎های پیشرفته عدس بر اساس شاخص‎های مبتنی بر مدل‎هایAMMI ، BLUP، MTSI و MGIDI

پژوهش‌های حبوبات ایران

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 25 مرداد 1404   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/ijpr.2025.91978.1105

نویسندگان

پیام پزشکپور^{* 1}؛ رضا امیری¹؛ امین نامداری²؛ امیر میرزایی³؛ اصغر مهربان⁴

¹بخش تحقیقات علوم زراعی و باغی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان لرستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی،

²مؤسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، گچساران، ایران

³بخش تحقیقات علوم زراعی و باغی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان ایلام، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، ایلام،

⁴بخش تحقیقات علوم زراعی و باغی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی اردبیل، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مغان، ایران

چکیده

عدس به واسطه درصد پروتئین و ارزش تغذیه‎ای زیاد، یکی از حبوبات مهم محسوب می‎شود. این پژوهش برای شناسایی ژنوتیپ‎های پایدار و پر محصول عدس انجام شد. در این پژوهش، 14 ژنوتیپ پیشرفته عدس همراه با دو رقم شاهد گچساران و سپهر در قالب طرح بلوک‎های کامل تصادفی در سه تکرار، در ایستگاه‎های تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی سراب چنگائی خرم‎آباد، گچساران و ایلام به مدت دو سال زراعی (1400-1402)، و در ایستگاه مغان به مدت یک سال زراعی (1400-1401) مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج نمودار موزائیکی نشان داد که سهم مجموع مربعات ژنوتیپ و برهمکنش ژنوتیپ در محیط در مجموع مربعات کل به‎ترتیب 20/2 و 19/43 درصد بود. آزمون نسبت درست‎نمایی نشان داد که برهمکنش ژنوتیپ در محیط بر عملکرد دانه، وزن صد دانه، ارتفاع بوته، روز تا گلدهی، سرعت پرشدن دانه، بهره‎وری از بارش و وزن تک دانه معنی‎دار بود. آزمون اسکری نشان داد دو مؤلفه اصلی اولیه سهم قابل توجهی در توجیه برهمکنش ماتریس ژنوتیپ در محیط داشتند، به‎طوری که مؤلفه اصلی اول و دوم به‎ترتیب 4/44 و 2/32 درصد از تغییرات برهمکنش ژنوتیپ در محیط را توجیه کردند. در مجموع، بر اساس نتایج کل روش‎ها و انتخاب همزمان بر اساس پایداری عملکرد دانه و همه صفات اندازه‎گیری شده، ژنوتیپ‎های شماره 4، 2، 13، 14، 1، 7 و 10 ژنوتیپ‎هایی پایدار و برتر نسبت به میانگین کل ژنوتیپ‎ها بودند. صفات سرعت تشکیل عملکرد دانه، بهره‎وری از بارش و ارتفاع بوته بیشترین تأثیر را بر عملکرد دانه داشتند.

کلیدواژه‌ها

تجزیه مقادیر منفرد؛ پایداری چندصفتی؛ گزینش همزمان؛ نمودار گرمایی؛ نمودار موزائیکی

مراجع