پهنه‌بندی نواحی مستعد گردشگری براساس ارزیابی توان محیطی (مطالعه موردی: شهرستان مهاباد)

جغرافیاوتوسعه ناحیه ای

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 27 مرداد 1404

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jgrd.2025.94308.1578

نویسندگان

سیّد هدایت اله نوری^* ؛ مامند خوش نظر

دانشگاه اصفهان

چکیده

پژوهش کاربردی حاضر نیز با هدف شناسایی مناطق مستعد توسعه اکوتوریسم به منظور هدفمند نمودن برنامه‏ریزی و سیاستگذاری‏های توسعه‏ ای در نواحی روستایی شهرستان مهاباد به عنوان یکی از قطب‏های طبیعت‏گردی استان آذربایجان غربی، انجام پذیرفته ‏است.در این ارتباط، چارچوب طی شده مبتنی بر کاربرد ترکیبی سیستم‌ اطلاعات جغرافیایی (GIS) و تجزیه‏و‏تحلیل تصمیم‌گیری چند معیاره (MCDA) با استفاده از تصمیم‌گیری فازی (FDEMATEL) به منظور ارزیابی توان اکولوژیکی منطقه و پهنه‏بندی آن در منطقه می‏باشد.این چارچوب با استفاده از دیدگاه گروه دلفی در قالب 16 معیار که در 4 خوشه محیطی، توپوگرافی، اجتماعی-اقتصادی و طبیعی دسته‏بندی شده‏اند، انجام گرفته‏است. روش کاربردی FDEMATEL برای محاسبه کارشناسی وزن همه خوشه‏ها/معیارها در رابطه با تاثیر آنها بر توسعه اکوتوریسم، استفاده شده‏است. نقشه نهایی تناسب اکولوژیکی منطقه جهت توسعه اکوتوریسم با استفاده از ترکیب خطی وزنی (WLC) در چهار طبقه کیفی بسیار مناسب، مناسب، تاحدی مناسب و نامناسب به دست آمد که در نهایت پس از انجام فرآیند تحلیل حساسیت مبتنی بر تغییر وزن خوشه‏ها جهت تعیین قابلیت اطمینان به پهنه بندی انجام گرفته؛ مشخص گردید که بیشترین پهنه فضایی این شهرستان را وضعیت کیفی تاحدی مناسب و به دنبال آن وضعیت‎های کیفی مناسب و بسیار مناسب شکل می‏دهند و طبقه کیفی بسیار نامناسب، کمترین مساحت اکولوژیکی منطقه را دربر می‏گیرد. دهستان‏های کانی بازار(بیشترین مساحت و تعداد روستاهای قرارگرفته در پهنه بسیار مناسب)، مکریان غربی و منگور شرقی بیشترین مساحت و تعداد روستاها قرارگرفته در پهنه بسیار مناسب را دارا بوده و معیارهای توپوگرافی اثرگذارترین معیارها در راستای توسعه اکوتوریسم درنظرگرفته شدند. همچنین، شاخص توزیع فضایی موران، نشان داد که توزیع فضایی روستاهای واقع در پهنه بسیار مناسب به صورت خوشه‏ای در پهنه شهرستان مهاباد می‏باشد. توزیعی که نیاز به مدیریت آمایش محور و ساماندهی فضایی فعالیت‏های اکوتوریسم را به منظور ایجاد یک جریان اقتصادی و اجتماعی با منافع متوازن در سطح منطقه اجتناب‏ناپذیر می‏نماید.

کلیدواژه‌ها

ارزیابی توان اکولوژیکی؛ اکوتوریسم؛ نواحی روستایی شهرستان مهاباد