منابع و مآخذ عین القضات همدانی در تمهیدات و نامه ها

جستارهای نوین ادبی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 16 شهریور 1404

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jls.2025.93178.1702

نویسندگان

نیلوفر بهرام زاده¹؛ سلمان ساکت^{* 2}

¹دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دکتر علی شریعتی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.

²دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دکتر علی شریعتی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.

چکیده

عین‌القضات همدانی از بزرگ‌ترین عارفان و متفکران سدۀ ششم هجری است که اندیشه‌های ژرف و بدیع او، عرفان و تصوّف اسلامی را بیش از پیش بارور کرده است. بی‌تردید جستجو در منابع آثار و نوشته‌های او، سرچشمه‌ها و بن‌مایه‌های فکری و اندیشگانی او را به ما نشان می‌دهد. این مقاله بر آن است تا با پژوهش در منابع و مآخذ اندیشه‌های قاضی همدانی، سرچشمه‌های تفکرات ژرف و عمیق او را تا حد امکان نشان دهد. نتایج پژوهش نشان‌دهندۀ آن است که منابع عین‌القضات فراتر از آثار برادران غزالی و ابوطالب مکی است. این منابع را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد: 1. منابعی که عین‌القضات در آثار خود به آنها اشاره کرده است؛ مانند آثار ابوحامد غزالی، قوت القلوب مکی، رسالۀ اضحویه و سخنان و آثار حلاّج و سهل تستری. 2. منابعی که قاضی به آنها اشاره‌ای نکرده است اما از آنها تاثیر گرفته است که عبارتند از تعرّف کلابادی، تهذیب الاسرار خرگوشی، حقائق التفسیر سلمی، شرح التعرّف مستملی بخاری، و رسالۀ قشیریه ابوالقاسم قشیری.

کلیدواژه‌ها

منابع و مآخذ عین القضات همدانی؛ تمهیدات؛ نامه های عین القضات؛ حقائق التفسیر سلمی؛ تفسیر القرآن العظیم تستری