بررسی راهکارهای مقابله با مشکل رایگان‌سواری و رانت‌جویی در تعیین حق‌الزحمه و پاداش مدیران شرکت‌های سهامی

دانشنامه حقوق اقتصادی

دوره 32، شماره 27، شهریور 1404، صفحه 21-36   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/economlaw.2025.88744.1379

نویسنده

حبیب رمضانی آکردی^*

استادیار گروه حقوق، دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)، قزوین، ایران

چکیده

استفاده از نهاد نمایندگی در اداره حقوق شرکت‌های تجاری ناگزیر است و این نهاد هزینه­‌هایی را درپی دارد. یکی از هزینه­‌های نمایندگی در مدیریت شرکت‌های تجاری رانت جویی و سواری مجانی است که در سازوکار تعیین حق‌الزحمه و پاداش مدیران ایجاد می­شود. در این خصوص پرسش این است که چگونه حق‌الزحمه و پاداش مدیران تعیین شود که مدیر در راستای بیشینه­‌سازی ثروت شرکت حرکت کند و به رایگان سواری و رانت جوی روی نیاورد.
در فرض تعیین مبلغ ثابت به‌عنوان حق‌­الزحمه مدیر، مشکل سواری ­مجانی و در حالت مبلغ نامعین یا مبتنی بر عملکرد مشکل رانت­  جویی ایجاد می­شود. برای حل این مشکلات و در جهت افزایش هزینه­‌های رانت­‌جویی و رایگان­‌سواری باید بخشی از حق‌­الزحمه را به صورت معین و بخشی را بر مبنای عملکرد تعیین کرد. در کنار این اقدام تقویت سیستم نظارتی جهت استفاده از ابزار عزل مدیران و مسؤولیت مدنی و کیفری ضروری است. در حقوق شرکت‌های سهامی ایران به رغم اینکه به همین روش عمل شده است اما به دلیل اینکه پاداش بخشی از حق‌الزحمه نیست و نیز ضعف سیستم نظارتی، عدم تمایز بین عملکرد مدیران و ایجابی نبودن وظایف مدیران مشکلات رایگان سواری و رانت جویی برقرار است.  

کلیدواژه‌ها

سواری مجانی؛ رانت‌جویی؛ پاداش مدیران؛ هیأت مدیره

مراجع

 [1] Abouata, Mohammad; Seyyedeh Zahra Pourrashid, “Civil Liability Claim of Stockholders against Directors of Companies in Iranian and Ferench Law”, (2017) Private Law Studies Quarterly, 47 (1). (In Persian) https://doi.org/10.22059/jlq.2017.61318

[2] Alchian, Armen and Demsetz, Harold (1972), “Production, information Costs and Economic Organization”, The American economic Review, Vol. 66.

[3] Blair, Margaret and Stout, Lynn (1999), “A Team Production Theory of Corporate Law”, Virginia Law Review, Vol. 85, No. 2.

[4] Erfani, Mahmoud (2016), Business Law, second volume, third edition, Mizan Publications, Tehran. (In Persian)

Pasban, Mohammad Reza, (2022), Company Law, 3rd Edition, SAMT, Tehran. (In Persian)

[5] Fakhari, Hossein and Esmat Al Sadat Taheri (2009), "The Study of Relationship between Institutional Investors and Stock Returns Volatility", Journal of Financial Accounting Research, Volume 2, Number 4. (In Persian). https://dor.isc.ac/dor/20.1001.1.23223405.1389.2.4.9.7

[6] Grossman, Sanford J., Hart, Oliver D. (1986), “The costs and benefit of ownership: A theory of vertical and lateral integration”, Journal of Political Economy, vol. 94, no. 4.

[7] Haji Yousefi, Amir Mohammad (1999), "Rent, rentier state and rentierism: a conceptual review", Political and Economic Information, No. 125-126. (In Persian)

[8] Issaei Tafarshi, Mohammad, Habib Ramezani Akerdi, Hamid Reza Abbasi Menesh (2014), "Promote the success of the company; A Duty for Directors (Study in English and Iranian Law)", Comparative Law Research, Volume 19, Number 4. (In Persian). http://dorl.net/dor/20.1001.1.22516751.1394.19.4.2.1

[9] Jafaritabar, Hassan (2009), “Philosophy of Legal Interpretation”, Enteshar co, first ed, Tehran. (In Persian)

[10] Kabirzadeh, Massoud (2008), "Effective structures in determining the remuneration of the board of directors (an empirical study in Tehran Stock Exchange)", Peyk Noor magazine, volume 6, number 1. (In Persian)

[11] Karami, Gholamreza and Hasan Jabari (2017), "A Board of Directors Compensation Model for Iranian Firms", Empirical Research in Accounting, Volume 8, Number 4 (33 series). (In Persian). https://doi.org/10.22051/jera.2018.20704.2056

[12] Kavyani, Koorosh (2009), commercial Law (II): company Law, second edition, Mizan Publications, Tehran. (In Persian)

[13] Khajavi, Shokrolah; Ahmad Shokrollahi (2018), “Investigation of Interactions between Managerial Ownership and Corporate Performance Using the Simultaneous Equations System (Evidence from Tehran Stock Exchange”, Vol.14, No.56. (In Persian). https://doi.org/10.22054/qjma.2017.8779

[14] Namazi, Mohammad and Ehsan Kermani (2007), " Investigating the Effects of Ownership Structure on The Performance of the Companies Accepted in the Tehran Stock Exchange", Accounting and Auditing Reviews, Volume 15, Number 53. (In Persian). https://dor.isc.ac/dor/20.1001.1.28210166.1384.3.10.3.1

[15] Namazi, Mohammad and Javad Moradi (2004), “An Empirical Investigation of Determinants of Board of Directors' Bonuses of The Firms Accepted In Tehran Stock-Exchange (TSE)", Empirical Studies in Financial Accounting, Volume 3, Number 10. (In Persian). https://dor.isc.ac/dor/20.1001.1.28210166.1384.3.10.3.1

 [17] Pasban, Mohammad Reza (2005), “Reviewing the inspection system in Iranian companies: a comparative study with English law”, vol 7, Issue 16.

[18] Pasban, Mohammad Reza; Farhani, Rasool (2022), “A Comparative Study of Independent Directors in American and Iranian Corporate Law”, vol 26, No. 102. (In Persian). https://doi.org/10.22034/ijts.2022.246920

[19] Parisi, Francesco, The Language of Law and Economics, Translator: mehrzad Abdali, first ^ed, (Tehran, Majdpub, 2023). (In Persian)

[20] Richard L. Stroup (spring 2000), “Free Riders and Collective Action Revisited”, The Independent Review, v. IV, n.4.

[21] Sadeghian Nodoushan, Mehrdad; Bagheri, Mahmoud (2015), "Conflict of interests of companies' stakeholders and Its Strategies", Comparative Law Research, Volume 30, Number 3. (In Persian). http://dorl.net/dor/20.1001.1.22516751.1395.20.3.5.9

[22] Sealy, L.S (2008), Cases and Material in Company Law, Eighth Edition, Oxford University Press, New York.

[23] Seyed Sajjadi Ahmadi, Seyed Ali (Autumn and Winter 2007), "Analysis of the company from an economic point of view", Private Law, No. 13. (In Persian)

[24] Sheikh, Saleem (2008), “A Guide to the Companies Act 2006”, First edition, Routledge-Cavendish, New York.

[25] Toosi, Abbas (2013), Economic analysis of corporate law, first edition, Legal Studies and Research Institute, Tehran. (In Persian)