خطاهای شناختی قاضی از منظر تحلیل اقتصادی رفتاری

دانشنامه حقوق اقتصادی

دوره 32، شماره 27، شهریور 1404، صفحه 95-112   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/economlaw.2025.92280.1428

نویسندگان

شاهین شامی اقدم^{* 1}؛ غلامرضا اسدی²

¹استادیار گروه حقوق، واحد تاکستان، دانشگاه آزاد اسلامی، تاکستان، ایران

²دانشجوی دکتری حقوق خصوصی، دانشگاه عدالت، تهران، ایران

چکیده

ارتکاب خطا در دادرسی جزیی اجتناب‌ناپذیر از این فرایند محسوب می‌شود. خطاهای مذکور موجب بروز آثاری متعدد می‌گردد که به‌ویژه از جنبه‌های سیاسی و اقتصادی واجد اهمیت زیادی است. از جنبه سیاسی،تأثیرگذاری خطا بر مشروعیت حاکمیت، به‌نسبت و میزان وابستگی دستگاه قضایی به حکومت بستگی دارد و از نظر اقتصادی آثار منفی آن بر رشد اقتصادی به‌عنوان معیاری کمی و بر توسعه اقتصادی به‌عنوان معیاری کیفی قابل‌توجه است. قسمتی از این خطاها ریشه در ساختار شناختی ذهن قاضی دارد. در واقع ذهن برای یافتن راهکارهای سریع در مواجهه با وقایع پیرامونی از الگوهای شناختی توام با خطا تبعیت می‌کند؛ اما این راهکارهای سریع، فرایند دادرسی را با اشکال مواجه می‌نماید. تحقیقات شناختی نشان می‌دهند که انواع سوگیری‌های موسوم به قیاس، اتکا بر داده های اولیه، بیش خوش بینی، اثر برخورداری، پیش بینی دوگانه، و آستانه‌گریزی بخش مهمی از این الگوها ها را دربر می‌گیرد. این مقاله کوشش می‌کند تا با تبیین منشاء خطاها، به بیان آثار و ارائه راهکار مواجهه به آن‌ها بپردازد. این راهکارها ناظر بر شیوه‌های کاهش خطاهای شناختی، نحوة توزیع آن بین اصحاب دعوا و تعیین میزان هزینه بهینه برای کاهش خطاها می‌گردند.راهکارهای مذکور با وجود دارا بودن پشتوانه منطقی و استدلالی، نیازمند تحقیقاتتجربی بیشتر با درنظر گرفتن شرایط حقوقی ایران می‌باشند.

کلیدواژه‌ها

خطای شناختی؛ قضاوت؛ اشتباه قاضی؛ تحلیل اقتصادی رفتاری

مراجع

[1] Aboutalebdoght Shouraki, M., Khalilian Eshkezari, M., & Tavakoli, M. (2020, Spring & Summer). A -Comparative Study of Aims of Consumer in Islamic Economics and Mainstream Economics. Knowledge of Islamic Economics, 42. )in persian)

[2] Babayi, A. (2019, Spring & Summer). Civil Liability Law and Non-Contractual Obligations. Tehran: Mizan Publishing. )in persian)

[3] Davarpanah, M. (2005, Spring). Interdisciplinary Relations in Human Sciences: A Citation Analysis. Educational and Psychological Studies, 17–36. )in persian)

[4] Ebrahimi, M., Meydari, A., & Haji, M. (Spring). The Effects of Judicial Process on Economic Growth of D8 Countries. Economic Researches & Policies, 33–60. )in persian)

[5] Ghani Nezhad, M. (1986, November). Keynesian Revolution and Contemporary Economic Thought. Keyhan-e-Farhangi, 33, 17–19. )in persian)

[6] Ghamami, M., & Mohseni, H. (2017). Transnational Civil Procedure. Tehran: Sherkat Sahami Enteshar. )in persian)

[7] Gorji, A., & Madani, Sh. (2015, Autumn). An Evaluation of the Evolution from Classical to Neo-Classical and then New-Classical Schools: How New Are the New-Classicals? Economic Research, 31–68. )in persian)

[8] Hassas Yeganeh, Y. (2006, Autumn & Winter). Challenges of Professional Judgment in Auditing. Official Accountant, 29–40. )in persian)

[9] Haji Zadeh, M., Nezhadi Manesh, H., & Zarei, M. (2017, Spring). The Status of the Rule of Law in International Law. Public Law Research, 171–196. )in persian)

[10] Hashemi, S., & Ghaffari, H. (2011, Summer). Reconsidering Formal and Substantive Interpretations of the Rule of Law. Legal Research, 5, 335–366. )in persian)

[11] Hesar Khani, F., & Pourostad, M. (2015, Summer). Economic Analysis of Civil Procedure Based on Costs. Iranian & International Comparative Legal Research Quarterly, 8, 57–85. )in persian)

[12] Khoshtinat, M., & Bostanian, J. (2007, Summer). Professional Judgment in Auditing. Experimental Studies of Financial Accounting, 18, 25–58. )in persian)

[13] Mohaghegh Damad, S. (2009, Autumn & Winter). Shiite Ijtihad Developments: Schools, Domains and Methods (4): Taklifi and Waz’i Rulings in the Thought of Mohaqqiq Khorasani. Legal Research Journal, 50, 25–48. Retrieved from https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/563445 )in persian)

[14] Naseri, A., & Ahmad-Ali Zadeh, A. (2015, Winter). The Effect of Perception Bias of Audit Report Users on Their Evaluation of Auditor's Decisions. Accounting Studies, 9, 109–124. )in persian)

[15] Nasiri Aghdam, A. (2006, Spring & Summer). Transaction Cost Economics. Economic Essays, 157–208. )in persian)

[16] Nikbakht, H. (1997, Spring). Effects of Force Majeure and Contract Termination. International Legal Journal, 97–126. )in persian)

[17] Nouri Savadkouhi Far, S. (2001, Feb-Mar). A Comparative Study on the Legitimacy of Judges in the Legal System of the Islamic Republic of Iran and Other Systems. Dadresi, 30, 23. )in persian)

[18] Seifi Zeinab, Gh., & Amiraghdam, R. (2016, Spring & Summer). A Comparative Study of Judicial Precedent Criticism in Securing Legal and Economic Security in Iran and Egypt. Jurisprudential Foundations of Islamic Law, 157–191. )in persian)

[19] Shoari Nejad, A. (1996). Dictionary of Behavioral Sciences. Tehran: Amir Kabir Publishing. )in persian)