معیار کارآمد شناسایی وضعیت اقتصادی مسلط در پلتفرم‌های دیجیتال (مطالعه تطبیقی در اتحادیه اروپا)

دانشنامه حقوق اقتصادی

دوره 32، شماره 27، شهریور 1404، صفحه 196-216   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/economlaw.2025.93883.1458

نویسندگان

محسن صادقی¹؛ پارسا جدیری اسلامی^{* 2}

¹دانشیار گروه حقوق خصوصی و اسلامی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

²دانش‌آموخته کارشناسی ارشد حقوق تجاری اقتصادی بین المللی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

پلتفرم‌های دیجیتال به عنوان بازیگران کلیدی در اقتصاد مدرن، از ویژگی‌های ساختاری منحصربه‌فردی مانند اثرات شبکه‌ای، امکان ارائه خدمات رایگان و توانایی تجمیع و پردازش کلان‌داد‌ه‌ها برخوردار هستند. خصائص مورد اشاره، کاربست معیارهای معمول جهت شناسایی وضعیت اقتصادی مسلط پلتفرم‌های دیجیتال از منظر حقوق رقابت را با چالش مواجه می‌کند. پژوهش حاضر با رویکردی توصیفی-تحلیلی، به بررسی چالش‌های ارزیابی قدرت بازاری و شناسایی وضعیت اقتصادی مسلط پلتفرم‌های دیجیتال از منظر حقوق رقابت می‌پردازد. فرضیه مقاله بر این مبنا استوار است که معیارهای معمول و کلاسیک ارزیابی قدرت بازاری، یعنی سهم بازاری، موانع ورود به بازار و قدرت متقابل کاربران، امکان استخراج معیارهای جزئی و متناسب با ویژگی‌های منحصربه‌فرد پلتفرم‌ها به منظور ارزیابی قدرت بازاری آن‌ها را فراهم می‌آورد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که سند «سیاست‌ها و الزامات کلان حمایت از رقابت و مقابله با انحصار» مصوب شورایعالی فضای مجازی، بستری قانونی و قابل استناد برای شورای رقابت فراهم نموده است تا بتواند این معیارهای جزئی را به‌صورت مؤثر به کار گیرد.

کلیدواژه‌ها

اثر شبکه‌ای؛ شورای رقابت؛ قدرت بازاری؛ وضعیت اقتصادی مسلط

مراجع

[1] Bostoen, F. (2023). Understanding the Digital Markets Act. The Antitrust Bulletin, 68(2), 1-56. https://doi.org/10.1177/0003603x231162998.

[2] Bundeskartellamt. (2016). The Market Power of Platforms and Networks. Bonn: Bundeskartellamt.

[3] Calvano, E., & Polo, M. (2021). Market Power, Competition and Innovation in Digital Markets: A Survey. Information Economics and Policy, 54(1), 1-18. https://doi.org/10.1016/j.infoecopol.2020.100853.

[4] Cappai, M., & Colangelo, G. (2021). Taming Digital Gatekeepers: The ‘More Regulatory Approach’ To Antitrust Law. Computer Law & Security Review, 41(1), 1-17. https://doi.org/10.1016/j.clsr.2021.105559.

[5] Cremer, J., de Montjoye, Y.-A., & Schweitzer, H. (2019). Competition Policy for The Digital Era. Luxembourg: Publications Office of the European Union.

[6] Deller, D., Doan, T., Mariuzzo, F., Ennis, S., Fletcher, A., & Ormosi, P. (2021). Competition And Innovation in Digital Markets. Available at: https://research-portal.uea.ac.uk/en/publications/competition-and-innovation-in-digital-markets.

[7] Ebadi, J., & Eftekhari, F. (2007). Examining The Structure of Internet Markets with Emphasis on The External Network Effects. Journal of Economic Research, 42(79), 151-170. (In Persian). Available at: https://dor.isc.ac/dor/20.1001.1.00398969.1386.42.2.4.6

[8] Eisenmann, T., Parker, G., & Van Alstyne, M. W. (2006). Strategies for Two-Sided Markets. Harvard Business Review, 84(10), 1-11. Available at SSRN: https://ssrn.com/abstract=2409276.

[9] Engels, B. (2016). Data Portability Among Online Platforms. Internet Policy Review, 5(2), 1-17. https://doi.org/10.14763/2016.2.408.

[10] European Commission. (2017). Case AT.39740 – Google Search (Shopping). Available at: https://competition-cases.ec.europa.eu/cases/AT.39740.

[11] European Union. (2022). Regulation (EU) 2022/1925 of the European Parliament and of the Council of 14 September 2022 on contestable and fair markets in the digital sector (Digital Markets Act). Official Journal of the European Union, L 265, 1–66. Available at: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX%3A32022R1925.

[12] Farahani, M. S., Kadkhodaei, A., & Rostami, V. (2023). Competition Law on Digital Platforms: The Need to Revise Traditional Rules. Public Law Research, 25(79), 7-40. (In Persian). https://doi.org/10.22054/qjpl.2023.63811.2683.

[13] Federal Republic of Germany. (2013). Act against Restraints of Competition (Gesetz gegen Wettbewerbsbeschränkungen – GWB). as last amended by Article 1 of the Act of 25 October 2023 (Federal Law Gazette I, p. 294). Available at: https://www.gesetze-im-internet.de/englisch_gwb/englisch_gwb.html.

[14] Filistrucchi, L., Geradin, D., & Van Damme, E. (2013). Identifying Two-Sided Markets. World Competition, 36(1), 33-59. https://dx.doi.org/10.2139/ssrn.2008661.

[15] Ghaffari Farsani, B. (2019). Competition Law and its Civil Remedies (2nd ed.). Tehran: Mizan Publication. (In Persian).

[16] Graef, I. (2015). Market Definition and Market Power in Data: The Case of Online Platforms. World Competition, 38(4), 473–506. https://dx.doi.org/10.2139/ssrn.2657732.

[17] Gürkaynak, G., İnanılır, Ö., Diniz, S., & Gizem Yaşar, A. (2017). Multisided Markets and The Challenge of Incorporating Multisided Considerations into Competition Law Analysis. Journal of Antitrust Enforcement, 5(1), 100–129. https://doi.org/10.1093/jaenfo/jnw007.

[18] Khan, L. M. (2017). Amazon’s Antitrust Paradox. Yale Law Journal, 126(3), 710-805. Available at: https://scholarship.law.columbia.edu/faculty_scholarship/2808.

[19] Jeitschko, T. D., & Tremblay, M. J. (2020). Platform Competition with Endogenous Homing. International Economic Review, 61(3), 1281-1305. https://doi.org/10.1111/iere.12457.

[20] Moazed, A., & Johnson, N. L. (2016). Modern Monopolies: What It Takes to Dominate the 21st Century Economy. New York: St. Martin's Press.

[21] Mullan, H., & Timan, N. (2018). Strengthening Buyer Power as A Solution to Platform Market Power. CPI Antitrust Chronicle, 1(3), 1-9. Available at: https://www.competitionpolicyinternational.com/wp-content/uploads/2018/09/CPI-Mullan-Timan.pdf.

[22] OECD. (2020). Abuse of Dominance in Digital Markets. Global Forum on Competition. Available at: https://www.oecd.org/daf/competition/abuse-of-dominance-in-digital-markets-2020.pdf.

[23] OECD. (2022). The Evolving Concept of Market Power in the Digital Economy. OECD Competition Policy Roundtable Background Note. Available at: https://www.oecd.org/daf/competition/the-evolving-concept-of-market-power-in-the-digital-economy-2022.pdf.

[24] OECD. (2023). Competition and Innovation: A Theoretical Perspective. Directorate for Financial and Enterprise Affairs. Available at: https://one.oecd.org/document/DAF/COMP(2023)2/en/pdf.

[25] Parker, G. G., Van Alstyne, M., & Choudary, S. P. (2016). Platform Revolution: How Networked Markets Are Transforming the Economy—and How to Make Them Work for You. New York: W. W. Norton & Company.

[26] Pasquale, F. A. (2017). When Antitrust Becomes Pro-Trust: The Digital Deformation of U.S. Competition Policy. CPI Antitrust Chronicle, University of Maryland Legal Studies Research Paper No. 2017-24. Available at: https://digitalcommons.law.umaryland.edu/fac_pubs/1616.

[27] Rezabakhsh, B., Bornemann, D., Hansen, U., & Schrader, U. (2006). Consumer Power: A Comparison of the Old Economy and the Internet Economy. Journal of Consumer Policy, 29(1), 3–36. https://doi.org/10.1007/s10603-005-3307-7.

[28] Sokol, D., & Comerford, R. (2016). Antitrust and Regulating Big Data. George Mason Law Review, 23(5), 1129-1161. Available at: https://scholarship.law.ufl.edu/facultypub/803/.

[29] Ten Kate, A., & Niels, G. (2020). Critical Mass for Two-sided Platforms and the Strength of the Externalities. SSRN Electronic Journal, 1-25. https://dx.doi.org/10.2139/ssrn.3591811.

[30] Tucker, C. E. (2018). Network Effects and Market Power: What Have We Learned in the Last Decade? Antitrust, 32(2), 72-79. Available at: https://sites.bu.edu/tpri/files/2018/07/tucker-network-effects-antitrust2018.pdf.

[31] Van Gorp, N., & Batura, O. (2016). Challenges for Competition Policy in a Digitalised Economy. European Parliament. Available at:

www.europarl.europa.eu/thinktank/en/document/IPOL_STU(2015)542235.

[32] Whish, R., & Bailey, D. (2012). Competition Law. New York: Oxford University Press.