بررسی تطبیقی مبانی قرآنی شرطیت دینی و جنسیتی در قصاص

فقه و اصول (Fiqh va uṣūl)

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 31 شهریور 1404   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jfiqh.2025.91269.1888

نویسندگان

عباس الهی^{* 1}؛ سید ایثار حسین شاه²

¹استادیار گروه مطالعات تطبیقی قرآن، تفسیر، جامعه المصطفی العالمیه، قم، ایران.

²مربی مدرسه تفسیر و علوم قرآن، جامعه المصطفی العالمیه، راولپندی، پاکستان

چکیده

پژوهش با تمرکز بر شرط برابری جنسیتی و دینی در قصاص، به بررسی مبانی تفسیری پرداخته است. باتوجه به نزاع طولانی مدت فقها درباره قصاص زن و مرد و مسلمان و کافر ذمی ضرورت تحلیل مبانی اختلاف به عنوان راهی برای حل این چالش مطرح شده است. اهمیت این موضوع به دلیل تأثیر آن بر عدالت اجتماعی و تنظیم روابط انسانی برجسته شده است. مقاله از روش توصیفی-تحلیلی بهره برده است. پژوهش به اهل سنت و شیعه پرداخته و دلایل را تحلیل کرده است. مباحث عدالت اجتماعی و برابری جنسیتی و دینی در متون فقهی به صورت پراکنده مطرح شدند و بررسی آنها از دیدگاه تفسیری و اجتهادی، ضرورتی انکارناپذیر است. پژوهش به تحلیل ظاهرگرایی، اطلاق آیات، حجیت خبر واحد، و نقش عدالت اجتماعی در تفسیر احکام اختصاص دارد. نتایج نشان می دهد که اختلافات ناشی از تفاوت در روشهای تفسیری و مبانی استنباط است مثلاً ظاهرگرایان گاهی به جای استفاده از مخصصات معتبر به اخبار واحد و ضعیف در تخصیص عمومات، روی آورده اند. پژوهش در نهایت تأکید می کند که بازنگری در مبانی تفسیری و توجه به مقتضیات زمان، می تواند موجب تطبیق بهتر احکام فقهی با عدالت اجتماعی شود و به رفع بسیاری از اختلافات کمک کند.

کلیدواژه‌ها

"؛ مبانی تفسیری"؛ فریقین"؛ قصاص"؛؛ "؛ برابری دینی و جنسیتی"

مراجع