عشق ممنوعه در آیینۀ فرهنگ شرق و غرب: تحلیل تطبیقی اسطورۀ کردی مم و زین و افسانۀ فرانسوی تریستان و ایزوت

پژوهش های زبان و ترجمه فرانسه

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 11 مهر 1404

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/rltf.2025.94356.1147

نویسنده

بهزاد هاشمی^*

استاد یار و عضو هیات علمی گروه فرانسه دانشگاه آزاد اسلامی ، واحد اراک، اراک . ایران

چکیده

این جُستار، تلاشی است ژرف‌نگر در عرصۀ ادبیات تطبیقی، که دو منظومۀ سترگ عاشقانه از دو اقلیم فرهنگی متفاوت را در مقابل یکدیگر قرار می‌دهد: «مم و زین»(1692) نوشتۀ احمد خانی، برخاسته از ژرفنای فرهنگ کردی، و «تریستان و ایزوت» گردآوری‌شده در سال 1900توسط ژوزف بدیه و زادۀ سنّت ادبی قرون وسطای فرانسه. در پرتو نظریۀ ادبیات تطبیقی و با پیروی از رویکرد مکتب آمریکایی، این پژوهش می‌کوشد تا ساختارهای روایی و درون‌مایه‌های مشترک دو روایت را با نگاهی نقادانه و ژرف‌اندیش واکاوی کند و چگونگی بازتاب عشقِ ممنوعه را در دو بستر فرهنگی متمایز به تصویر کشد. پژوهنده در صدد است تا لایه‌های ناپیدای عشق را در این دو روایت، از شور نخستین تا تأملات ژرف‌اندیشانه، بشکافد و هم‌نوایی‌های شگفت‌انگیزی را که میان این دو اثر شکل گرفته، آشکار سازد. مضامینی چون عشقِ ممنوعه، جدال ناپیدای تقدیر با تمنای دل، و پیوند ناگسستنی وفاداری با وظیفه، در هر دو منظومه همچون رشته‌هایی نازک اما استوار، در تار و پود ساختار روایی تنیده شده‌است. این جُستار با رویکردی تحلیلی تطبیقی سامان یافته و هدف آن بررسی بازنمایی عشق ممنوعه در دو شاهکار ادبی از دو فرهنگ متفاوت است. حاصل پژوهش نشان می‌دهد که با وجود تفاوت‌های تاریخی و فرهنگی، «مم و زین» و «تریستان و ایزوت» پژواک حقیقتی مشترک‌اند: روایتی از عشق ممنوعه که در عین جهان‌شمول بودن، در آیینۀ فرهنگ هر قوم سیمایی یگانه یافته‌است.

کلیدواژه‌ها

"؛ ژوزف بدیه"؛ احمد خانی"؛ تریستان و ایزوت"؛ ؛ "؛ مم و زین"؛ ؛"؛ ادبیات تطبیقی"