پیش بینی تغییرات کاربری اراضی و رشد شهری با استفاده از مدل تلفیقی زنجیره‌ی مارکوف و سلول‌های خودکار(مطالعه موردی: شهر اهواز)

جغرافیاوتوسعه ناحیه ای

دوره 23، شماره 2 - شماره پیاپی 51، شهریور 1404

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jgrd.2025.94160.1574

نویسندگان

مهناز حسینی سیاه گلی^{* 1}؛ ایرج جباری²

¹فوق دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

²دانشیار ژئومورفولوژی، گروه جغرافیا، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران.

چکیده

تغییر کاربری و پوشش زمین (LULC) به عنوان یک عامل کلیدی، اثرات چشمگیری بر محیط زیست دارد. دسترسی به داده‌های دقیق و به‌روز LULC از تصاویر ماهواره‌ای، فرصتی بی‌نظیر برای شناسایی، نظارت و مدل‌سازی تغییرات آینده فراهم می‌کند. این پژوهش با هدف بررسی تغییرات کاربری اراضی شهری اهواز در سال‌های گذشته و پیش‌بینی تغییرات آتی با استفاده از مدل CA–Markov انجام شده است. در این راستا، از نرم‌افزارهای ENVI، IDRISI TerrSet و ARC GIS برای پیش‌بینی تغییرات کاربری اراضی شهری و از نرم‌افزار Spectrom با روش Demproj برای تحلیل و پیش‌بینی جمعیت استفاده شد.نتایج ارزیابی، دقت بالای نقشه‌های کاربری اراضی سال‌های 2006 و 2017 را با ضرایب کاپا 9/81 درصد و 7/88 درصد و دقت کلی 4/93 و 6/96 درصد تأیید می‌کند. نقشه کاربری زمین برای سال 2030 نیز با مدل CA–Markov پیش‌بینی شده است. یافته‌های پژوهش حاکی از وجود 7092.44 هکتار زمین بایر در هشت منطقه شهر اهواز است که می‌تواند نقش مهمی در جلوگیری از گسترش افقی شهر و هدایت توسعه به سمت رشد متراکم ایفا کند. کمترین میزان زمین بایر (94/10 درصد) در منطقه هفت و بیشترین آن در منطقه دو قرار دارد. به طور متوسط، 35/33 درصد از کل مناطق اهواز را زمین‌های بایر تشکیل می‌دهند که به وضوح در نقشه کاربری اراضی شهری در میان مناطق ساخته شده و کاربری‌های شهری قابل مشاهده‌اند. تحلیل‌ها با روش مارکوف برای پیش‌بینی گسترش شهر تا سال 1430 نشان می‌دهد که این زمین‌های بایر علاوه بر کاربری‌های افقی، می‌توانند به پوشش سطح شهر کمک کرده و منجر به رشد متراکم شهری شوند.

کلیدواژه‌ها

کاربری اراضی شهری؛ تغییرات کاربری اراضی شهری؛ زنجیره‌ی مارکوف؛ سلول‌های خودکار؛ شهر اهواز

مراجع