تحلیل نابرابری‌های توسعه میان استان‌های مرزی و مرکزی ایران

جغرافیاوتوسعه ناحیه ای

مقالات آماده انتشار، اصلاح شده برای چاپ، انتشار آنلاین از تاریخ 23 مهر 1404

نوع مقاله: پژوهشی-کاربردی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jgrd.2025.89192.1467

نویسندگان

حبیب اله فصیحی^* ؛ طاهر پریزادی؛ عاطفه کلیایی؛ فریما نجفی

دانشگاه خوارزمی

چکیده

توسعه ناموزون فضای ملّی و شکاف توسعه میان مناطق مختلف یک کشور می‌تواند پیامدهای منفی سیاسی-امنیتی برای یک کشور و آثار ناگوار اقتصادی و اجتماعی برای مردم داشته باشد. در این مقاله، 9 استان مرزی ایران و 5 استان واقع در مرکز کشور از نظر 30 شاخص توسعه مورد ارزیابی و مقایسه قرار گرفته‌اند. داده‌ها از منابع آمارهای رسمی کشور استخراج شده و با مدل‌هایی هر کدام به صورت یک شاخص درآمده‌اند. سپس با توجه به مقدار محاسبه هر شاخص در هر استان، ماتریسی متشکل از 420 شاخص‌استان تشکیل شده و با استفاده از آماره‌های گرایش مرکزی محاسباتی یافته‌هایی به‌دست آمده و مورد تفسیر قرار گرفته‌ است. یافته‌های تحقیق نشان دادند که، سطح توسعه‌یافتگی استان‌های غیرمرزی به‌مراتب بالاتر از استان‌های مرزی است. میانگین 20 شاخص از مجموع 30 شاخص، در استان‌های مرکزی بیشتر از میانگین مشابه در استان‌های مرزی است، این تفاوت در میانگین شاخص‌ها بیانگر وضعیت مطلوب‌تر استان‌های مرکزی در برخی از جنبه‌های مورد بررسی است. همچنین میانگین رقم رتبه‌های استان‌های غیرمرزی در کل شاخص‌ها به میزان38/1 پایین‌تر است که دلالت بر توسعه‌یافتگی بیشتر آنها دارد. بازتاب شکاف توسعه، جابه‌جایی‌های جمعیتی از استان‌های مرزی به استان‌های غیرمرزی بوده چنان‌چه در دوره زمانی 1390 تا 1395، موزانه مهاجرت برای استان‌های مرزی منفی و برای استان‌های غیرمرزی مثبت بوده است. یافته‌های تحقیق مشخص نموده که در راستای ایجاد توازن توسعه، برای هر کدام از شاخص‌ها، کدام استان‌ها بایستی در اولویت توجه باشند. افته‌های تحقیق مشخص نموده که در راستای ایجاد توازن توسعه، برای هر کدام از شاخص‌ها، کدام استان‌ها بایستی در اولویت توجه باشند.

کلیدواژه‌ها

شکاف توسعه؛ نابرابری فضایی؛ استان‌های مرزی؛ ایران

مراجع