نگرشی بر وضعیت منابع و مصارف حوضه آبریز رودخانه تجن

آب و خاک

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 29 مهر 1404

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jsw.2025.94387.1490

نویسندگان

ملیحه اکبری¹؛ مجتبی فرهادزاده¹؛ پریسا ملکی^{* 2}

¹آب منطقه ای مازندران

²Mazandaran Regional Water Company

چکیده

ناهماهنگی وضعیت منابع و مصارف آب یکی از چالش های اصلی در خصوص عدم تحقق اهداف توسعه پایدار به شمار می رود. لذا در این مطالعه با مقایسه میزان منابع موجود و مصارف کشاورزی، شرب، صنعت و زیست محیطی در حوضه آبریز رودخانه تجن تلاش شده است تا تعادل بین منابع و مصارف آب به صورت مکانی بررسی شده و میزان کمبودها مشخص شود. کل حوضه آبریز رودخانه تجن با مساحت حدود 4850 کیلومترمربع به عنوان محدوده مورد مطالعه تعریف شده است. در این پژوهش از اطلاعات آماربرداری ایستگاه های آب سنجی رودخانه های حوضه میانی و همچنین آمار ورودی و خروجی سد شهید رجائی طی دوره ده ساله 1390-1400 و اطلاعات منابع آب زیرزمینی شرکت آب منطقه ای مازندران استفاده شده است. نیاز سالانه کشاورزی و آبزی پروری کل حوضه آبریز تجن معادل 598 میلیون مترمکعب و نیاز کل شرب و صنعت منطقه 7/68 میلیون مترمکعب در سال برآورد شده است. نیاز زیست محیطی رودخانه تجن نیز حدود 100‌میلیون مترمکعب در سال می‌باشد. منابع آب در دسترس برای مصارف مختلف شامل آب تنظیمی سد شهید رجائی، جریان به هنگام رودخانه‌های حوضه میانی، ذخیره آب بندان‌ها و منابع آب زیرزمینی است. برای مقایسه مصارف با منابع آب قابل دسترس از سه سطح مقایسه شامل سال آبی نرمال و خشک و خیلی خشک استفاده شده است. حجم آب قابل استحصال از سد شهید رجائی در شش ماهه اول سال برای سال آبی نرمال، خشک و خیلی خشک به ترتیب 231، 194 و 122 میلیون متر مکعب است. حجم آب قابل استحصال از آب بندان‌ها و چاه‌های واقع در محدوده نیز به ترتیب 8/12 و 176 میلیون مترمکعب در سال برآورد شده است. نتایج حاصل از مقایسه نیازها و منابع آب موجود نشان می دهد که میزان کمبود آب در کل حوضه آبریز تجن در سال های آبی نرمال، خشک و خیلی خشک به ترتیب 166، 231 و 324 میلیون مترمکعب است.

کلیدواژه‌ها

منابع آب؛ حوضه آبریز؛ رودخانه تجن؛ مصارف آبی؛ سد شهید رجایی