(یادداشت تحلیلی) تعارضات آبی: اهمیت مشارکت جامعه در مدیریت و کنترل تعارضات با تمرکز بر بازتعریف نقش دولت

فصلنامه آب و توسعه پایدار

مقاله 16، دوره 12، شماره 2 - شماره پیاپی 36، شهریور 1404، صفحه 234-239   

نوع مقاله: یادداشت تحلیلی

نویسندگان

ابوذر حاتمی یزد^* ؛ فاطمه روانخواه

شرکت مهندسین مشاوره گزین سازه توس، مشهد، ایران

چکیده

تعارضات آبی به عنوان چالش‌های اجتناب‌ناپذیر در جوامع، نیازمند اتخاذ رویکردهای مدیریتی هوشمندانه‌ای هستند که بر مشارکت فعال جامعه و توسعه درون‌زا استوار باشند. این مقاله با بررسی سیر تحول مدیریت آب از الگوهای سنتی به دولتی، آسیب‌ها و پیامدهای منفی رویکرد تصدی‌گرایانه دولت را تحلیل نموده و بر ضرورت گذار به نقش تسهیل‌گری و نظارتی دولت تأکید می‌کند. 
با استناد به مبانی نظری و تجربیات موفق در مناطقی مانند تازه‌آباد گلستان، تجن مازندران، کنیا، اوگاندا و پرو، چارچوبی گام‌به‌گام برای واگذاری تدریجی مدیریت منابع آب به جوامع محلی ارائه می‌دهد. این چارچوب بر توانمندسازی نهادهای محلی و بهره‌گیری از دانش بومی تمرکز دارد. 
یافته‌ها نشان می‌دهند که چنین رویکردی نه تنها قادر است تعارضات اجتماعی را کاهش دهد، بلکه موجب افزایش پایداری منابع و کاهش هزینه‌های مدیریتی می‌شود. مقاله حاضر در نهایت، با ارائه پیشنهاداتی عینی، راهکارهایی را برای سیاست‌گذاری در بستر ایران ارائه می‌کند.

کلیدواژه‌ها

تعارضات آبی؛ مشارکت جامعه محلی؛ تصدی‌گری دولتی؛ تسهیل‌گری؛ توسعه درون‌زا؛ حکمرانی آب

مراجع

تاهباز، نیلوفر، کوپاهی، مجید، و نظری، محمدرضا. (1389). بررسی عملکرد مدیریت مشارکتی آبیاری در ایران-مطالعه موردی آب‌بران تجن. نشریه اقتصاد و توسعه کشاورزی، 24(2)، 205-216. 
https://doi.org/10.22067/jead2.v1389i2.3937
طالبی اسکندری، سروش. (1404). شکل‌گیری نهادهای مدیریت آب: مطالعه تجارب برنامه‌ریزی مدیریت پایدار آب و شناسایی چالش‌ها و فرصت‌های برنامه‌ریزی مشارکتی در مدیریت منابع آب. اندیشکده تدبیر آب ایران.
https://iranthinktanks.com/formation-of-water-management-institutions/
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی. (۱۳۴۷). قانون آب و نحوه ملی شدن آن. مجلس شورای ملی، تهران، ایران.

Coady Institute. (2014). The story behind the well: A case study of successful community development in Makutano, Kenya. Antigonish, Canada: St. Francis Xavier University. Retrieved from
https://coady.stfx.ca
Damonte, G. H. (2024). Community-based monitoring in the Andes: Social innovation, state engagement and environmental governance. Global Sustainability, 7(e25), 1–15.
https://doi.org/10.1017/sus.2024.25
Folke, C., Carpenter, S. R., Walker, B., Scheffer, M., Chapin, F. S. III, & Rockström, J. (2010). Resilience thinking: Integrating resilience, adaptability, and transformability. Ecology and Society, 15(4), Article 20.
http://www.ecologyandsociety.org/vol15/iss4/art20/
Lee, S. (2018). Community-based water management in rural Kenya. Journal of Global Catholicism, 2(3), 1–23. 
https://ejournals.bc.edu/index.php/jgc/article/view/10763
Naiga, R. (2018). Conditions for successful community-based water management: Perspectives from rural Uganda. International Journal of Rural Management, 14(2), 110–135.
https://doi.org/10.1177/0973005218793245
Naiga, R., Penker, M., & Högl, K. (2015). Challenging pathways to safe water access in rural Uganda: From supply to demand-driven water governance. International Journal of the Commons, 9(1), 237–260.
https://doi.org/10.18352/ijc.480
Ostrom, E. (1990). Governing the commons: The evolution of institutions for collective action. Cambridge: Cambridge University Press.
https://doi.org/10.1017/CBO9780511807763
UNDP, & CIRDI. (2019). Participatory environmental monitoring committees in mining contexts: Lessons from nine case studies in four Latin American countries. Vancouver: Canadian International Resources and Development Institute. Retrieved from
https://cirdi.ca
Van der Ploeg, J. D., & Long, A. (Eds.). (1994). Born from within: Practice and perspectives of endogenous rural development. Assen: Van Gorcum.
World Bank. (2017). Beyond scarcity: Water security in the Middle East and North Africa. Washington, DC: World Bank.
https://openknowledge.worldbank.org/handle/ 10986/27659