نقش واسطه‌ای مهارت‌های ارتباطی در رابطه بین هوش هیجانی و اضطراب کتابخانه‌ای (مورد مطالعه: دانشجویان دانشگاه شهید مدنی آذربایجان)

پژوهشنامه کتابداری و اطلاع رسانی

مقاله 6، دوره 15، شماره 2 - شماره پیاپی 30، آبان 1404، صفحه 125-146   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/infosci.2025.94845.1247

نویسنده

رحیم شهبازی^*

دانشیار، گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران.

چکیده

مقدمه و اهداف: امروزه، در کنار تلاش‌هایی کـه از سـوی کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی جهت فراهم‌آوری، سازماندهی و دسترس‌پذیری منابع علمی صورت می‌گیرد، شناسایی عوامل موثر بر کیفیت خدمات و بهبود آن نیز ضروری است. به همین دلیل طی پژوهش‌های مختلفی، متغیرهای موثر بر کیفیت عملکرد افراد (از جمله هوش هیجانی، استرس و اضطراب، مهارت‌های ارتباطی، سواد اطلاعاتی، وضعیت منابع و امکانات) شناسایی و معرفی شده‌اند پژوهش حاضر با هدف بررسی وضعیت هوش‌هیجانی، مهارت‌های ارتباطی، و اضطراب کتابخانه‌ای در بین دانشجویان دانشگاه شهید مدنی آذربایجان انجام گرفته است.
روش‌ها: این تحقیق توصیفی از نوع همبستگی مبتنی بر مدل‌یابی معادلات ساختاری است. جامعه آماری پژوهش، دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان در سال 1402 (تعداد 2218) بودند. نمونه آماری تحقیق، 340 نفر است که به روش نمونه‌گیری تصادفی ساده انتخاب شده بودند. جهت جمع‌آوری داده‌ها از پرسش‌نامه هوش‌هیجانی شات (1998)، پرسشنامه مهارت‌های ارتباطی زادبود (2022) و پرسشنامه اضطراب کتابخانه‌ای شهبازی و همکاران (2022) استفاده شد. پایایی پرسش‌نامه‌ها با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ به‌ترتیب 89/0، 85/0 و 81/0 به دست آمد. داده‌های جمع‌آوری شده با استفاده از روش‏های آمار توصیفی و آمار استنباطی و نرم‌افزارهای SPSS و AMOS تجزیه و تحلیل گردید.
یافته‌ها: یافته‌های پژوهش میانگین هوش هیجانی، مهارت‌های ارتباطی و اضطراب کتابخانه‌ای دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان را به ترتیب 13/3، 33/3 و 08/3 نشان داد. همچنین، یافته‌ها نشانگر رابطه معنی‌داری بین هوش‌هیجانی، مهارت‌های ارتباطی و اضطراب کتابخانه‌ای بود. همچنین، متغیر مهارت‌های ارتباطی نقش میانجی را در ارتباط بین هوش‌هیجانی و اضطراب کتابخانه‌ای به میزان (ضریب) 23/0- واحد (52/0-×45/0) ایفا می‌کند. نتایج آزمون مدل‌یابی معادلات ساختاری حاکی از برازش مدل مفهومی ارایه شده در خصوص رابطه هوش‌هیجانی، مهارت‌های ارتباطی و اضطراب کتابخانه‌ای دانشجویان بود.
بحث و نتیجه‌گیری: هوش هیجانی هم به‌طور مستقیم و هم از طریق مهارت‌های ارتباطی می‌تواند به کاهش اضطراب کتابخانه‌ای دانشجویان کمک نماید. دانشجویانی که از هوش هیجانی بالاتری برخوردارند، مهارت‌های ارتباطی را به‌خوبی کسب کرده و این مهارت‌ها نیز باعث کاهش استرس ناشی از استفاده از کتابخانه می‌گردد. بر همین اساس، ضعف در مهارت‌های ارتباطی می‌تواند به نوعی تاثیری منفی بر تاثیر غیرمستقیم هوش‌هیجانی بر اضطراب کتابخانه‌ای داشته باشد. با تقویت هوش‌هیجانی و مهارت‌های ارتباطی دانشجویان و تلاش مضاعف می‌توان انتظار داشت که اضطراب کتابخانه‌ای بیش از پیش کاهش یابد. حاصل این کار بهبود یادگیری و عملکرد دانشجویان و نیز ورود دانش‌آموختگان شایسته به بازار کار خواهد بود. آنچه مسلم است این‌که وجود نیروهای انسانی شایسته و کارآمد در عرصه‌های گوناگون می‌تواند احتمال موفقیت و رفاه بیشتر یک کشور را تقویت نماید.
اصالت: رابطه سه متغیرِ هوش هیجانی، مهارت‌های ارتباطی و اضطراب کتابخانه‌ای در بین دانشجویان دانشگاه‌ شهید مدنی آذربایجان برای اولین بار مورد مطالعه قرار گرفته است. از این حیث، نتایج این پژوهش می‌تواند مورد توجه مدیران دانشگاه‌ شهید مدنی آذربایجان قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

مهارت‌های ارتباطی؛ دانشجویان تحصیلات تکمیلی؛ دانشگاه شهید مدنی آذربایجان؛ مدل‌یابی معادلات ساختاری

مراجع

Abdoh, E. S. (2021). Library anxiety among Omani and Saudi Arabian international students: A case study at the University of South Carolina, USA. The Journal of Academic Librarianship, 47(2), 102305. doi:https://doi.org/10.1016/j.acalib.2020.102305
AbdulKarim, N. H., & Ansari, N. (2017). Examining the effects of gender, nationality and bibliographic instruction on library anxiety. Malaysian Journal of Library and Information Science, 16(2), 141–154. doi:https://ejournal.um.edu.my/index.php/MJLIS/article/view/6706
Abusin, K., & Zainab, A. (2010). Exploring library anxiety among Sudanese university students. Malaysian Journal of Library & Information Science, 15(1), 55–81. doi:https://ejournal.um.edu.my/index.php/MJLIS/article/view/6722
Agalya, A., Mangkhollen, S., Thiyagarajan, S., & Tripti, G. (2022). Investigating the Relationship between emotional intelligence, library anxiety and academic performance of post graduate students. Journal of Information and Knowledge, 59(5), 295–306. doi:10.17821/srels/2022/v59i5/170654
Amraei, M., Ashrafi Rizi, H., Papi, A., Bahrami, S., & Samuei, R. (2011). The relationship between emotional intelligence and communication skills of librarians in Isfahan University and Isfahan University of Medical Sciences. Health Information Management, 8(5), –. doi:https://him.mui.ac.ir/article_11117_22ad38551f08bcbd699b6c541cdfb5e5.pdf
Anwar, M. A., Al-Kandari, N. M., & Al-Qallaf, C. L. (2004). Use of Bostick's Library Anxiety Scale on undergraduate biological sciences students of Kuwait University. Library & Information Science Research, 26(2), 266–283. doi:https://doi.org/10.1016/j.lisr.2004.01.007
Babaei, A., & Mosadeghi, F. (2022). The relationship between information literacy and communication skills of teachers with academic self-efficacy with the moderating role of students' intelligence beliefs. Management and Educational Perspective, 4(2), 1–20. doi:10.22034/jmep.2022.316796.1084
Barzegar, K., Zareie, M., & Omidian, M. (2017). The effect of communicational skills training on social anxiety in boys adolescents with intellectual disability. Psychology of Exceptional Individuals, 7(26), 89–107. doi:10.22054/jpe.2017.4671.1164
Benjamin, L. S., Pasay an, E., Vijayalakshmi, K., Alqarni, A. S., Aseeri, A., Alsulami, A., . . . Shanmugam, S. R. (2024). Emotional intelligence and self-esteem among Saudi Arabian and Indian nursing students: findings from two countries. BMC Nursing, 23(1), 349. doi:10.1186/s12912-024-02022-8
Black, S. (2016). Psychosocial Reasons Why Patrons Avoid seeking help from librarians: A literature review. The Reference Librarian, 57(1), 35–56. doi:10.1080/02763877.2015.1096227
Borjali, M., & Borhani, E. (2022). The effect of communication skills training on social anxiety and anger of abused and neglected adolescents in Tehran. Social Psychology Research, 11(44), 165–182. doi:10.22034/spr.2022.302114.1673
Bostick, S. L. (1992). The development and validation of the library anxiety scale. (Phd). Wayne State University, Retrieved from https://www.proquest.com/ 
Cui, Y. (2021). Withdrown: The role of emotional intelligence in workplace transparency and open communication. Aggression and Violent Behavior, 101602. doi:https://doi.org/10.1016/j.avb.2021.101602
Eji, E., & Soleimani, N. (2017). Predicting students' media literacy based on their social intelligence and social capital. Quarterly Journal of Educational Leadership and Management, 11(4), 25–37. Retrieved from https://journals.iau.ir/article_538416.html?lang=en
Erfanmanesh, M. (2011). Use of multidimensional library anxiety scale on education and psychology students in Iran. Library Philosophy and Practice, 1(3), 8–7. doi:https://digitalcommons.unl.edu/libphilprac/563
Erfanmanesh, M., A, A., & Abdul Karim, N. H. (2017). Development and validation of the Information Seeking Anxiety scale. Malaysian Journal of Library and Information Science, 17(1), 21–39. Retrieved from https://ejournal.um.edu.my/index.php/MJLIS/article/view/1880
Gardijan, N. (2021). Library Anxiety: An overview of re-emerging phenomena. Library Philosophy and Practice (e-journal), 5021. Retrieved from https://digitalcommons.unl.edu/libphilprac/5021
Germani, F. (2020). The mental health of PhD students is at stake: scientific journals should take the blame. Retrieved from https://bit.ly/3mx6h4G
Gogoi, T., Singson, M., & Thiyagarajan, S. (2021). Library anxiety among marginalized university students in Northeast India. Evidence Based Library and Information Practice, 16(1), 25–45. doi:10.18438/eblip29626
Goleman, D. (1995). Emotional intelligence: Why it can matter more than IQ. New York: Bantam.
Goleman, D., Boyatzis, R., & McKee, A. (2013). Primal leadership: unleashing the power of emotional intelligence: Harvard Business Press.
Habibi, A., & Adenvar, M. (2022). Structural equation modeling and factor analysis. Tehran: Jahad Daneshgahi.
Hardesty, E. A. (2016). Lost and afraid in the library: How academic librarians are conquering library. Paper presented at the Anxiety Today. https://www.ideals.illinois.edu/items/94027
Hariri, N., & Nemati, S. (2009). Measuring library anxiety among students: Case study: Faculty of science and rehabilitation, Iran University of Medical Sciences. Quarterly Journal of Knowledge (Library and Information Sciences and Information Technology), 7, 39–49. Retrieved from https://journals.iau.ir/article_520705.html
Hashemi, S., Akbari, A., & Abbasi Asl, R. (2015). Relationship between Dimensions of Family Communication, Pattern Emotional Intelligence, Academic Self-efficacy and Test Anxiety in First Grad High School Male Students. Journal of Modern Psychological Researches, 10(40), 101–128. Retrieved from https://psychologyj.tabrizu.ac.ir/article_4688_e175775db0f83dd7a8845fa17b50a3c2.pdf
Hoseinpoor, Z., Khosrojavid, M., & Kafi, M. (2022). The Effect of communication training skills on self-efficacy and social anxiety of students. Journal of School Psychology, 11(2), 39–50. doi:10.22098/jsp.2022.1701
Jan, S. U., & Anwar, M. A. (2018). Emotions management skills and barriers with library staff: a correlational survey of agriculture students. The Journal of Academic Librarianship, 44(1), 33–38. doi:https://doi.org/10.1016/j.acalib.2017.12.006
Jan, S. U., Anwar, M. A., & Warraich, N. F. (2020). The relationship between emotional intelligence, library anxiety, and academic achievement. Journal of Librarianship and Information Science, 52(1), 237–248. doi:https://doi.org/10.1177/0961000618790629
Jiao, Q. G., & Onwuegbuzie, A. J. (1997). Factors associated with library anxiety. Paper presented at the American Educational Research Association conference, Chicago. https://eric.ed.gov/?id=ED416895
Kapur, N., & Rawat, V. (2016). Professional dance in relation to, quality of life, emotional intelligence, and self-concept. International Journal of Indian Psychology, 3(2), 1–17. Retrieved from https://ijip.in/wp-content/uploads/2019/02/18.01.046-20160302.pdf
Khosravi, A., Basirian Jahromi, R., Seyyed Hosseini, S., & Motamed, N. (2012). Investigation the relationship between emotional intelligence and library anxiety among students of Bushehr University of Medical Sciences and Persian Gulf University. Academic Librarianship and Information Research, 46(2), 31–50. doi:10.22059/jlib.2012.36194
Kouchakzadeh, M., Sohrabi, Z., & Mosadegh Rad, A. M. (2015). The Relationship of emotional intelligence and its dimensions on communication skills among emergency unit nurses. Hospital, 14(3), 67–74. Retrieved from http://jhosp.tums.ac.ir/article-1-5520-en.html
Kulkarni, M., & Deshpande, N. (2012). Empowering library users, establishing channel of communication for service quality expectations of trainers from government administrative training institute. Libraries in India. Retrieved from https://www.ifla.org/past-wlic/2012/203-kulkarni-en.pdf
Latifi, S., Karami, A., & Babamoradi, A. (2013). Predicting teachers' computer anxiety based on personality traits and components of their emotional intelligence. Quarterly Journal of Information and Communication Technology in Educational Sciences, 4(2), 131–141. Retrieved from https://journals.iau.ir/article_637821.html
Mafi, L., & Asefzadeh, S. (2014). The relationship between emotional intelligence and communication skills of nurses with patients. Journal of Inflammatory Diseases, 18(3), 34–40. Retrieved from https://www.magiran.com/p1266093
Mellon, C. A. (1986). Library anxiety: A grounded theory. College & Research Libraries, 113, 160–165. doi:https://crl.acrl.org/index.php/crl/article/view/14195/15641
Miri, G., Jalalmanesh, S., & Fesharaki, M. (2019). The effect of emotional intelligence on communication skills of nursing students. IJPN, 7(1), 26–32. Retrieved from http://ijpn.ir/article-1-1014-fa.html
Mohammadkhani, S., Salemi, A., & Hakimpour, S. (2016). Emotional intelligence as a predictor of psychological maturity. Journal of Personality and Individual Differences,, 5(11), 9–26. Retrieved from http://noo.rs/IJEiK
Nieves-Whitmore, K. (2021). The Relationship between Academic Library Design and Library Anxiety in Students. portal: Libraries and the Academy, 21(3), 485–510. doi:10.1353/pla.2021.0027
Radad, I., & Ghotbzadeh, M. (2017). Survey about impact of Communication Skills of librarians of Central Library of Astan Quds Razavi on Quality of services. Journal of Studies in Library and Information Science, 9(21), 91–110. Retrieved from http://10.22055/slis.2018.13539
Saldar, N., & Shahbazi, R. (2023). Structural equation modeling of the relationship between media literacy and emotional intelligence with health literacy (Case study: students of Azarbaijan Shahid Madani University). Payavard Salamat, 17(2), 97–110. 
Schutte, N. S., Malouff, J. M., Hall, L. E., Haggerty, D. J., Cooper, J. T., Golden, C. J., & Dornheim, L. (1998). Development and validation of a measure of emotional intelligence. Personality and Individual Differences, 25(2), 167–177. doi:https://doi.org/10.1016/S0191-8869(98)00001-4
Shahbazi, R., & Beheshtdost, F. (2025). The relationship between emotional intelligence and knowledge sharing: The mediating role of communication skills and social media literacy (study case: public librarians of East Azarbaijan Province). Knowledge Retrieval and Semantic Systems, 12(44), 101–120. doi:10.22054/jks.2024.79644.1649
Shahbazi, R., Parvaneh, Z., & Ghasemzadeh, A. (2022). A study of the relationship between library anxiety and emotional intelligence. International Journal of Information Science and Management, 20(1), 1–14. Retrieved from https://ijism.isc.ac/article_698354_57364a84f8a9a23eacd27be213231c77.pdf
Shehata, A. M. K., & Elgllab, M. F. M. (2019). Library anxiety among Undergraduate Students: A Comparative Study on Egypt and Saudi Arabia. The Journal of Academic Librarianship, 45(4), 386–393. doi:https://doi.org/10.1016/j.acalib.2019.05.006
Shoham, S., & Mizrachi, D. (2001). Library anxiety among undergraduates: A study of Israeli B.Ed students. The Journal of Academic Librarianship, 27(4), 305–311. doi:https://doi.org/10.1016/S0099-1333(01)00216-6
Simiarian, K., Simyarian, G., & Tadris tabrizi, M. (2016). Assessing the effect of communication skills training by reducing social anxiety and improving the interpersonal relationships of female students. Applied Research in Educational Psychology, 3(1), 1–14. Retrieved from https://aep.journals.pnu.ac.ir/article_2562.html?lang=en
Sinnasamy, J., & Abdul Karim, N. H. (2017). Academic related anxieties: A case study investigating the relationships among library, communication and language anxieties among non-native speakers of English. Malaysian Journal of Library and Information Science, 20(2), 21–37. Retrieved from https://ajba.um.edu.my/index.php/MJLIS/article/view/1763
Song, Z., Zhang, S., & Clarke, C. P. (2014). Library anxiety among Chinese Students: modification and application of las in the context of Chinese academic libraries. The Journal of Academic Librarianship, 40(1), 55–61. doi:https://doi.org/10.1016/j.acalib.2013.10.014
Świgoń, M. (2011). Library anxiety among Polish students: Development and validation of the Polish Library Anxiety Scale. Library & Information Science Research, 33(2), 144–150. doi:https://doi.org/10.1016/j.lisr.2010.09.003
Thomas, C. L., Sung, W., & Bretl, B. L. (2023). Emotional intelligence and anxiety in university students: evidence of a curvilinear relationship. Journal of Further and Higher Education, 47(6), 797–809. doi:10.1080/0309877X.2023.2185773
Van Kampen, D. (2004). Development and validation of the multidimensional library anxiety scale. College & Research Libraries, 65(1), 28–34. doi:https://doi.org/10.5860/crl.65.1.28
Wong, C.-S., & Law, K. S. (2002). The effects of leader and follower emotional intelligence on performance and attitude: An exploratory study. The Leadership Quarterly, 13(3), 243–274. doi:10.1016/S1048-9843(02)00099-1
Woolston, C. (2019). Nature’s survey of more than 6,000 graduate students reveals the turbulent nature of doctoral research. Nature, 575, 403–406. doi: https://doi.org/10.1038/d41586-019-03459-7
Yang, X., & Khan, A. U. (2023). Validity and reliability of factors causing information-seeking anxiety during information-seeking behaviors. Collection and Curation, 42(4), 128-136. doi:10.1108/cc-11-2022-0040
Zadbood, N. (2022). Investigating the relationship between information literacy and communication skills with library anxiety among students of Azarbaijan Shahid Madani University. (Master Degree). Azarbaijan Shahid Madani University, Retrieved from http://pajouhesh.azaruniv.ac.ir/_Pages/Research.aspx?ID=39813