وندافزایی تصریفی صفت در فارسی بر پایۀ نظریۀ صرف توزیعی

زبانشناسی و گویش های خراسان

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 22 آبان 1404

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jlkd.2025.93652.1325

نویسندگان

احسان سلطانی¹؛ مزدک انوشه^{* 2}

¹گروه زبانشناسی دانشگاه تهران

²دانشگاه تهران

چکیده

بر مبنای چهارچوب نظـری صرف توزیعی، فرایند تولیـد واژه در سه بخش واژگان، نحو و پسانحو توزیع می‌شود. پژوهش حاضر، بر اساس این روی‌کرد ناواژه‌گرا، نحوۀ الحاق ونـدهای تفضیلی («-تر»)، عالی («-ترین») و ترتیبی («-‌ُم»، «-‌ُمین» و «-‌ُمی») را بـه ریشه‌هـا –که به‌عنوان مفاهیمی انتزاعی از واژگان وارد نحو می‌شوند– وامی‌کاود و با بررسی مراحل پسانحوی هم‌جوشی، شکافت و درج مؤخر، به چگونگی مشارکت این وندهای تصریفی در ساخت‌های صفتی می‌پردازد. در این پژوهش خواهیم دید که وند تفضیلی «-تر» که بازنمودی ساده دارد در هستۀ فرافکن «درجه» قرار می‌گیرد. وند عالی «-ترین» اما بازنمود گسترده دارد و متشکل از دو جزء «-تر» و «-ین» است؛ لذا در پسانحو پس از شکافت گـره درجه بـه دو گـره «درجه» و «عالی»، هر یک از دو جزء مذکور در یکی از این گره‌های شکافته‌شده واقع می‌شوند. به همین صورت ونـد ترتیبی «-‌ُم» در هستۀ فرافکن «ترتیبی» جای می‌گیرد و وندهای «-‌ُمین» و «-‌ُمی» از آن‌جا که بازنمود گسترده دارند دچار شکافت به دو گره «ترتیبی 1» و «ترتیبی 2» می‌شوند.

کلیدواژه‌ها

وندافزایی تصریفی؛ صرف توزیعی؛ وند تفضیلی؛ وند عالی؛ وند ترتیبی