مفهوم‌سازی و کدگذاری‌های زبانی دو حس بویایی و شنوایی در برخی داستان‌های کوتاه منتخب رئال و سوررئال از منظر زبان‌شناسی شناختی- فرهنگی

زبانشناسی و گویش های خراسان

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 22 آبان 1404

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jlkd.2025.94670.1337

نویسندگان

شهلا شریفی^{* 1}؛ ناهید بهنام مقدم²؛ اعظم استاجی¹

¹دانشیار گروه زبانشناسی دانشگاه فردوسی مشهد

²گروه زبانشناسی دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

در پژوهش پیش‌رو به بررسی فرهنگی- شناختی مفهوم‌سازی‌های زبانی دو حس بویایی و شنوایی در برخی داستان‌های کوتاه دو سبک رئالیسم و سوررئالیسم با استفاده از چارچوب نظری شریفیان (2017) و کووچش (2018) پرداختیم. داده‌های اصلی از متن داستان‌های کوتاه منتخب گردآوری شده و برای رویکرد واژگانی کووچش از فرهنگ‌لغت‌های فارسی استفاده کردیم. نتایج حاصل از بررسی‌ها و آزمون معناداری خی‌دو نشان داد که بین استفاده از این دو حس و این دو سبک ادبی ارتباط معناداری وجود دارد و این دو حس به صورت یکنواخت توزیع نشده‌اند. در سبک سوررئال، حوزه‌های مبدأ حس بویایی غیرحسی و حس شنوایی انتزاعی هستند، عمدۀ حوزه‌های مقصد نیز حسی می باشند. در سبک رئال اما در خصوص هر دو حس حوزه‌های مبدأ حسی و مقصد انتزاعی هستند. حس شنوایی در هر دو سبک طرحواره‌های فرهنگی خنثی دارد اما در حس بویایی در سبک سوررئالیسم طرحوارۀ منفی و در رئالیسم طرحوارۀ مثبت دارد. استعاره‌های حس بویایی در هر دو سبک با الگوی اولمان و ویلیامز تطابق دارد ولی در حس شنوایی این تطابق وجود ندارد.

کلیدواژه‌ها

مفهوم‌سازی زبانی؛ حس بویایی؛ حس شنوایی؛ زبان‌شناسی شناختی؛ زبان‌شناسی فرهنگی