کاربرد داده کاوی در تحلیل عوامل موثر بر طبقه بندی کارایی فنی گندم کاران: مطالعه ای در شهرستان اهر

مجله اقتصاد و توسعه کشاورزی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 11 آذر 1404

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jead.2025.93203.1349

نویسندگان

حبرئیل واحدی¹؛ محمد قهرمانزاده^{* 2}؛ قادر دشتی³؛ پریسا پاکروح⁴

¹دانشجوی مقطع دکتری گروه اقتصاد کشاورزی دانشگاه تبریز

²Dep. Agricultural Economics, University of Tabriz

³استاد گروه اقتصاد کشاورزی دانشگاه تبریز

⁴فلوشیپ پسادکتری تحقیقاتی ماری اسکلودوسکا-کوری در Fondazione Eni Enrico Mattei، میلان، ایتالیا

چکیده

شهرستان اهر به عنوان یکی از مناطق اصلی تولید محصولات کشاورزی، بخش قابل‌توجهی از گندم دیم استان آذربایجان شرقی را تولید می‌کند. بهبود کارایی فنی در این منطقه می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی بر بهره‌وری و پایداری اقتصادی کشاورزان داشته باشد. بنابراین مطالعه حاضر با هدف کاربرد داده‌کاوی در تحلیل کارایی کشاورزان گندم دیم در شهرستان اهر انجام شد. بدین منظور کارایی فنی کشاورزان با استفاده از روش تحلیل پوششی داده‌ها محاسبه گردید و کشاورزانی که کارایی بالاتر از میانگین منطقه (یعنی 59/0) داشتند، به عنوان گروه کشاورزان با کارایی بالاتر از میانگین و بقیه به عنوان گروه کشاورزان با کارایی پایینتر از میانگین طبقه‌بندی شدند. سپس، با استفاده از آزمون‌های تی و خی‌دو، متغیرهایی که احتمال می‌رفت بر کارایی اثرگذار باشند، شناسایی شدند و برای طبقه‌بندی و تحلیل کارایی فنی از الگوریتم‌های یادگیری ماشین شامل رگرسیون لجستیک، ماشین بردار پشتیبان،k نزدیک‌ترین همسایه و جنگل تصادفی استفاده گردید. نتایج نشان داد که رگرسیون لجستیک عملکرد بهتری نسبت به سایر الگوریتم‌ها دارد. خروجی این الگوریتم حاکی از آن بود که عواملی مانند علف‌کش، کنترل علف‌های هرز، کود حیوانی، ارزش اجاره‌ای زمین‌ها، کود نیتراته، تعداد قطعه زمین‌ها، آفت‌کش، سن کشاورز، روش برداشت ترکیبی، تجربه، اعضای خانوار با تحصیلات دانشگاهی، تأمین بذر از جهاد کشاورزی و سکونت در روستا دارای تأثیر مثبت بر کارایی فنی می‌باشند. عواملی مانند، مالکیت زمین‌ها به صورت شخصی-اجاره‌ای، تأمین بذر از منابع شخصی و درآمد غیرکشاورزی نیز تأثیر منفی بر کارایی دارند. بر اساس نتایج، توصیه می‌شود کشاورزان آموزش‌های لازم در خصوص مدیریت بهینه مصرف نهاده‌های کشاورزی اثرگذار شامل علف‌کش، کود حیوانی، کود نیتراته و آفت‌کش را دریافت کنند. همچنین، سیاست‌گذاران با ارائه مشوق‌های مالی و خدمات مشاوره‌ای، انگیزه بهبود کارایی را در کشاورزانی که روی زمین‌های اجاره‌ای فعالیت می‌کنند، افزایش دهند. توسعه برنامه‌های حمایتی برای تأمین بذر و نهاده‌های کشاورزی با کیفیت از طریق جهاد کشاورزی نیز پیشنهاد می‌شود.

کلیدواژه‌ها

داده کاوی؛ کارایی فنی؛ گندم؛ یادگیری ماشین