تحلیل توانمندی اقتصادی روستاییان و تعیین‌کننده‌های آن (مطالعه موردی: شالیکاران شهرستان رشت)

Journal of Research and Rural Planning

Article 3, Volume 3, Issue 1 - Serial Number 5, January 1393, Pages 43-55   

DOI: 10.22067/jrrp.v3i5.23337

Authors

مهدی خیاطی^* ; موسی اعظمی

دانشگاه بو علی سینا

Abstract

هدف: باوجود تمایل فراوان محققان در سنجش و مطالعة توانمندی و سرمایه‌گذاری‌های فزاینده‌ای که درزمینة توانمندسازی جوامع انجام می شود، توسعة ابزارها و شاخص‌هایی برای اندازه‌گیری، نظارت بر فرایند توانمندسازی و ارزش یابی پیامدهای ناشی از آن، هنوز مراحل اولیة خود را طی می‌کند؛ براین اساس، هدف کلی از انجام پژوهش حاضر ارائة مدلی برای سنجش توانمندی (اقتصادی) شالیکاران شهرستان رشت و آزمون آن و نیز درک این موضوع است که توانمندی چگونه و در چه بستری اتفاق می‌افتد.
روش: داده‌های موردنیاز تحقیق ازطریق پرسشنامه ازمیان مردان شالیکارِ شهرستان رشت گردآوری شدند که 185 نفر از آن ها به روش نمونه‌گیری خوشه‌ای چندمرحله‌ای انتخاب گردیدند. گروه متخصصان روایی صوری و محتوایی پرسشنامه را تأیید کردند و اعتبار گویه‌های مختلف با استفاده از آزمون آلفای کرونباخ بین 69/0 تا 88/0 محاسبه شد.
یافته‌ها: نتایج تحقیق نشان داد ساختار فرصت‌ها دارای تأثیر مثبت و معنا‌داری بر توانمندی اقتصادی است. دسترسی به نهاده‌های تولید، بازارها و اعتبارات و نیز دسترسی به فرصت‌های یادگیری و مشارکت، دست یابی به پیامدهای مطلوب و توانمندی اقتصادی را بهبود می‌بخشد؛ اما فرصت‌های ایجادشده ازطریق سیاست‌ها و برنامه‌های دولت تأثیر معنا‌داری بر توانمندی ندارند. همچنین، منابعی شامل دارایی‌های اقتصادی، اجتماعی و انسانی تأثیر مستقیمی بر توانمندی اقتصادی دارند و نیز ازطریق ساختار فرصت‌ها، به صورت غیرمستقیم بر متغیر وابستة تحقیق تأثیر می‌گذارند.
راهکارهای عملی: به دلیل ضعف مالی کشاورزان پیشنهاد می‌شود برنامه‌هایی درزمینة بهبود توانایی بازاریابی کشاورزان و افزایش دسترسی آن ها به بازارها اجرا گردد. همچنین، فراهم کردن دسترسی به اعتبارات به ویژه برای کشاورزان خرده‌پا، ازطریق ایجاد و توسعة تعاونی ها و مؤسسه های اعتباری خرد که از تأمین وام های کوچک برای روستاییان فقیر و کم درآمد حمایت می کنند، بسیار توصیه می‌گردد. به دلیل سطح پایین مشارکت صاحبان نفع در برنامه‌های محلی، پیشنهاد می‌شود مشارکت آن ها در پروژه‌های توسعة کشاورزی که موفقیت و اثربخشی این برنامه‌ها را تضمین می‌نماید، بیشتر موردتوجه قرار گیرد.
اصالت و ارزش: در پژوهش حاضر با کاربرد مدل توانمندسازی بانک جهانی، بسترها و الزامات توانمندسازی افراد مطالعه شده است. در این چارچوب میزان توانمندی افراد به انتخاب های مؤثری بستگی دارد که افراد می‌توانند نسبت به گزینش آن ها اقدام نمایند. ظرفیت افراد برای گزینش انتخاب‌های مؤثر نیز تحت تأثیر دو مجموعه از عوامل شامل منابع و ساختار فرصت‌ها قرار می‌گیرد.

Keywords

توانمندی اقتصادی; ساختار فرصت‌ها; منابع; شالیکاران شهرستان رشت