مراکز شهری و گتوهای قومی- مطالعه موردی، کولی‌های شهر سبزوار-

جغرافیاوتوسعه ناحیه ای

مقاله 12، دوره 3، شماره 5، خرداد 1384   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geography.v3i5.3061

نویسنده

شکوهی شکوهی^*

چکیده

مطالعة بخشهای مرکزی شهرهای ایران، نشان می‌دهد که گتو‌های قومی به صورت یک واحد متشکّل در برخی از این شهرها شکل گرفته‌اند. از جملة این گتوها، کولی‌های ساکن در حاشیة بخش مرکزی شهر سبزوار می‌باشد. این محلّه، به لحاظ کالبدی و بافت اجتماعی و فرهنگی، یکی از معضلات شهر سبزوار است.
مطالعة بخش مرکزی سبزوار، شناخت زیر ساختهای فرهنگی، قومی و اقتصادی محلّة کوی گلستان، به عنوان یک گتوی قومی در بافت قدیم سبزوار، و کشف روابط بین متغیّرهای جمعیّتی، اجتماعی و اقتصادی، برای بهسازی و بازسازی محلّات، از اهداف این تحقیق به شماره می‌رود.
کولی‌ها گروهی کوچ‌نشین‌اند که بر اساس وضعیّت محل، دارای کوچ و حرکات متقابل‌اند. سطح سواد و میزان آموزش در میان کولیهای سبزوار بسیار پایین است. همچنین، بیش از پنجاه درصد مساکن این محله با مشکلات شدید بهداشتی روبرو هستند. مهاجرتهای فصلی نقش مهمّی در زندگی کولیها دارد. نتایج این تحقیق براهمیت جنبه‌های اجتماعی مهاجرت کولی‌ها تأکید دارد. از ویژگیهای برجستة کوی گلستان آمیخته شدن نقش سکونتگاهی و کارکرد تجاری می‌باشد. آزمونهای آماری اثبات می‌کنند که به احتمال بسیار زیاد، دو متغیّر وضعیّت اقتصادی و بافت و استحکام مساکن ساکنان در محله، به هم وابسته اند. این تحقیق نشان می‌دهد که مشکلات بهداشتی مساکن، یک مشکل عمومی محله است و شرایط اقتصادی خانوارها در آن چندان تأثیر ندارد.
وابستگیهای قومی و خویشاوندی، از مهمترین دلایل اسکان ساکنان در محله می‌باشد. مسائلی چون جرم و مشکلات خانوادگی از اهمیت بسیار کمی برخوردار است. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که یکی از علل اساسی پیدایش و استمرار کوی گلستان در مرکز شهر، سهولت دسترسی به بازار کار و اشتغال در بخش غیر رسمی است. لذا جابجایی آنها به معنای دور کردن آنها از مکان کار است. همچنین از آثار منفی جابه جایی ساکنان کوی گلستان، متلاشی شدن شبکه‌ها و ارتباطات اجتماعی محلة مذکور می‌باشد، که به آنها کمک می‌کند از عهدة شرایط مشکل و سخت زندگی برآیند.