تحلیل فضایی تأثیرات تمرکزگرایی در شکل گیری نابرابری های فضایی- سرزمینی در ایران

پژوهش ‎های جغرافیای سیاسی

مقاله 4، دوره 1، شماره 4، بهمن 1395، صفحه 139-168   

نوع مقاله: مقالات علمی -پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/pg.v1i4.67285

نویسنده

علی ولیقلی زاده^*

دانشگاه مراغه

چکیده

فضای جغرافیایی ایران، علی رغم تنوع جغرافیایی- انسانی و وسعت زیاد آن، در قالب ساختار سیاسی - اداری بسیط و متمرکز اداره می‏شود. بااین حال، ساختار سیاسی- اداری بسیط ( ازلحاظ نظری) مطلوب کشورهایی به شمار می رود که از یک ملت همگون تشکیل شده و از تکثر و تفاوت های فضایی (جغرافیایی - انسانی) کمتری برخوردار هستند. وانگهی، دستیابی به توسعه پایدار در صدر اهداف و برنامه های هر دولتی قرار دارد و توسعه یافتگی در مفهوم رایج آن بایستی شامل توسعه برابر و نسبی فضای سرزمینی در همه ابعاد اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی باشد؛ در همین خصوص، تجربه نشان می دهد استفاده از ساختار سیاسی- اداری بسیط و متمرکز به عنوان مکانیسم اجرایی کشور در بُعد جغرافیایی و مدیریت سیاسی فضا باعث شکل گیری جغرافیاهای نابرابر قدرت (تخلیه فرصت ها و ابزارهای قدرت از پیرامون - به ویژه نواحی قومی و تمرکز آن‌ها در کانون های قدرت) می شود که این امر به وضوح در توپوگرافی توسعه یافتگی فضای جغرافیایی ایران، هم در مقیاس ملی و هم در مقیاس منطقه ای و محلی دیده می شود. درمجموع، با توجه به نتایج این پژوهش، منشأ بسیاری از مشکلات فضایی در ایران را بایستی در ذات و ماهیت این ساختار جستجو کرد. به گونه ای که ساختار مذکور را می توان بیماری دردناک و بزرگ‌ترین معضل ساختار فضایی و فرایند سازماندهی فضایی (سیاسی - اقتصادی - فرهنگی) در ایران تلقی نمود. بنابراین، با توجه به وجود ساختار سیاسی- اداری متمرکز در ایران که در آن به تفاوت های انسانی و اکولوژیک چندان توجهی نمی شود؛ این سؤال مطرح می شود که آیا در قالب ساختار سیاسی بسیط می توان از توسعه معقول و برابر در نواحی مختلف جغرافیایی- انسانی برخوردار شد، یا اینکه وجود ساختار سیاسی بسیط و متمرکز در کشوری مثل ایران با خصیصه‌های اکولوژیک و جغرافیایی متنوع می تواند به نابرابری فضایی بیانجامد.

کلیدواژه‌ها

تمرکزگرایی؛ ساختار بسیط؛ ایران؛ نابرابری فضایی

مراجع

1. Abdollahi, M. & Ghaderzadeh, O. (2003). “Ethnic Distance and its Influencing Factors in Iran”, Journal of Sosial Sciens, No 24, Pp 1-36. (In Persian)

2. Afroogh, E. (2000). “Subcultures, participation and social consensus” Journal of Public Culture, No 24 & 25, Pp 69-77. (In Persian)

3. Ahmadipour, Z. & Valigholizadeh, A. (2011). Study and analysis of Tehran’s role as a Power Center in Iran, Journal of Geography and Planning, No 35, Pp 1-24. (In Persian)

4. Alamdar, E.; Rasti, O. & Ahmadi, A. (2016). “Spatial pattern of participation in presidential election”, Journal of Human Geography Researches, Vol 48, No 4, Pp 815-829. (In Persian)

5. Allahverdizadeh, R.; Ahmadipour, Z.; Karimi, M. & Safari, A. (2016). “Expounding the Relation Between Territorial Development and Human Structures Settled in Geographical Space with Emphasize on Critical and Humanistic Geography ( A Case Study of Iran)”, Journal od Geography and Environmental planning, No 57, Pp 101-122. (In Persian)

6. Amirahmadian, B. (1999). “Degree of provinces development and national unity in Iran”, Journal of National Studies, No 1, Pp 99-128. (In Persian)

7. Amirian, S. (2006). “Study and Analysis of the Role of State in the Expansion and Concentration of Urbanization in Iran (with an Emphasis on Modern State)”, Ph.D. Thesis, Department of Geography and Urban Planning, University of Tehran. (In Persian)

8. Andrain, Ch. & Apter. D. (2001); Political Protest and Social Change. Translate: Mohammad Reza Saidabadi. Tehran: Research Institute of Strategic Studies. (In Persian)

9. Asayesh, H. (1995). Principles and Methods of Rural Planning, Tehran: Payame Noor University. (In Persian)

10. Azimi, N. (2005). Regional planning, city and capital accumulation, Mashhad: Nika Publication. (In Persian)

11. Azkia, M. & Imani-eh Jajroomi, H. (2005). “Sociological study of efficiency factors of Islamic councils of the city” Social Science Letter, No 26, Pp 33-64. (In Persian)

12. Bashirieh, H. (2001). Obstacles to Political Development in Iran, Tehran: Gham-e No Publication. (In Persian)

13. Chalabi, M. (1993). “social consensus” Social Science Letter, No 6, Pp 15-28. (In Persian)

14. Danesh-e Khoshboo, Y. (1970). Local Institutions, Tehran: Yuniversity of Tehran. (In Persian)

15. Fa.Wikipedia, List of Iranian Governments, (Accessed on: 2017/05/30) (In Persian)

16. Fatros, M.H. & Beheshtifar, M. (2006). “Determination of the level of development between provinces and their inequality from 1994 to 2004” Economic Letter, No 1, Pp 163-186. (In Persian)

17. Fukuchi, T. (2000). “Long-run Development of a Multi-Regional Economy”, Journal of Regional Science, Vol. 79, N. 1.

18. Glassner, M. I. and Fahrer, C. (2004). Political Geography, Third Edition, New York John Wiley & sons.

19. Hafeznia, M.R. & Ghalibaf, M.B. (2001). “The strategy of spatial distribution of political power in Iran through the development of local institutions”, Journal of Geographical researches, No 61, Pp 39-61. (In Persian)

20. Hafeznia, M.R. & Kavyani-e Rad, M. (2004). New horizons in political geography, Tehran: Samt. (In Persian)

21. Hafeznia, M.R. (2002). Political Geography of Iran, Tehran: Samt. (In Persian)

22. Hafeznia, M.R.; Roumina, E.; Ahmadipour, Z. & Fani, A.A. (2013). “Political Management of Space in Centralized Systems”, Journal of Geopolitics, No 29, Pp 1-31. (In Persian)

23. Harvey, D. (2000). Social justice and city, translated by Farrokh Hesamian, Mohammad Reza Haeri & Behrooz Monadizadeh, Tehran: Urban Processing and Planning Company. (In Persian)

24. Ianos, I. (2000). Sisteme Teritoriale, Bucuresti: Piata Presei Libere.

25. Kalantari, K. (2001). Regional Planning and Development, Theories and Techniques, Tehran: Khoshbin Publication. (In Persian)

26. Karimi, A. (2006). “Multiculturalism and National Solidarity”, Journal of National Studies, No 27, Pp 93-114. (In Persian)

27. Khoubrouy-Pak, M.R. (2005). Decentralization and self-management, Tehran: Cheshmeh Publication. (In Persian)

28. Limoncelli, T.A.; Hogan, C.J. & Chalup, S.R. (2016). The Practice of System and Network Administration, (3rd Edition). Addison-Wesley Professional Publication.

29. Maghsoudi, M. (1999). Ethnic Developments in Iran: Causes and Contexts, Tehran: Institute of National Studies. (In Persian)

30. Mansour, J. (2014). The Constitution of the Islamic Republic of Iran, Tehran: Doran Publication. (In Persian)

31. Mirheydar, D. (2006). Principles of Political Geography, Tehran: Samt. (In Persian)

32. Mirheydar, D. (2007). Basic concepts in political geography, Tehran: Geographic Organization of the Armed Forces. (In Persian)

33. Papoli-e Yazdi, M.H. (1993). “Centralization and decentralization and its effects”, Journal of Geographical researches, No 29, Pp 15-41. (In Persian)

34. Poursaid, F. (2007). “Diversity and National Solidarity in Iran” Journal of Strategic Studies, No 35, Pp 33-60. (In Persian)

35. Renani, M. (2016). “Killing of Native Language and Destruction of Development in Iran”, Available at: http://www.asriran.com/fa/news/512362/, (Accessed on: 2017/05/20) (In Persian)

36. Seyyed Emami, K. (1998). “National Integrity and the Growth of Ethnic Identities” Journal of Strategic Studies, No 1, Pp 7-17. (In Persian)

37. Short, J. (1993). An Intoduction to Political Geography, Second Edition, London, Routledge.

38. Statictical Center of Iran, Statistical Yearbook of Iran, 1986, 1966, 2006. (In Persian)

39. Tahami, M. (2011). National security, doctrines, Defense and security policy, Tehran: Political- religious Organization of Army of Islamic Republic of Iran. (In Persian)

40. Yusefi, A. (2001). “Inter-ethnic Relations and its Impact on Ethnic Identity in Iran”, Journal of National Studies, No 8, Pp 13-42. (In Persian)

41. Zarghani H. & Razavinejad, M.(2016). “Study and analyzing the spatial pattern of dispersion of votes in the 11th presidential election in Iran” Journal of Geopolitics, No 42, Pp 73-104. (In Persian)