تحلیل علل جمعیت پذیری روستاهای حریم مادرشهرها با استفاده از تحلیل عاملی (مطالعه موردی: قلعه خیابان مشهد)

Journal of Research and Rural Planning

Article 3, Volume 4, Issue 1 - Serial Number 9, January 1394, Pages 15-28   

DOI: 10.22067/jrrp.v4i9.24940

Authors

مریم شریفی^* ; جعفر جوان; حمید شایان; محمدرحیم رهنما

دانشگاه فردوسی مشهد

Abstract

هدف: جهان در حال تحول است و عرصه‌های روستایی نیز از این اصل مستثنا نیستند. یکی از جنبه‌های تحول در روستاها، تغییر در ساختار جمعیتی و جمعیت‌پذیری روستاهای پیرامون مراکز شهری بزرگ، کلان‌شهرها و مادرشهرهای منطقه‌ای است. با توجه به این‌که روستاهای پیرامونی، به‌عنوان عرصه‌ای تکمیلی، در نهایت به محدوده شهر می‌پیوندند، علل جمعیت‌پذیری و ماندگاری جمعیت آن‌ها، برای برنامه‌ریزی و کنترل تغییرات صورت گرفته، ضروری می باشد. تحقیق حاضر با هدف بررسی علل جمعیت‌پذیری روستای قلعه خیابان -شهرک باهنر- در حریم کلان‌شهر مشهد انجام گردید.
روش: روش تحقیق توصیفی- تحلیلی بوده و گردآوری اطلاعات به‌صورت میدانی و اسنادی صورت گرفته است. به‌منظور تحلیل داده‌های پرسشنامه‌ای از نرم‌افزار SPSS و به‌منظور ترسیم نقشه از ARC GIS استفاده گردید. در تحقیق حاضر نظر 149 سرپرست خانوار مهاجر به قلعه خیابان در مورد 27 علت شناسایی شده جمعیت‌پذیری قلعه خیابان موردبررسی قرار گرفت.
یافته‌ها: نتایج تحقیق نشان می‌دهد که در روش تحلیل عاملی از ترکیب ۲7 متغیر اولیه، هشت عامل شناسایی شده که 89.68 درصد از واریانس علل جمعیت‌پذیری قلعه خیابان را تفسیر می‌کند. از بین هشت عامل شناسایی شده، اولین و مهم‌ترین عامل «مسکن ارزان قیمت در حد استطاعت» بوده که حدود 21.24 درصد از واریانس را تبیین می‌نماید. این امر نشانگر اهمیت عامل اول نسبت به عامل‌های بعدی است. عامل دوم و سوم به ترتیب مربوط به «مسائل اقتصادی و اشتغال» با 18.6 و عامل «موقعیت مکانی و دسترسی» با 14.6 درصد کل واریانس است.
محدودیت‌ها/ راهبردها: عمده‌ترین محدودیت تحقیق فقدان آمار و اطلاعات در مورد هسته‌های جمعیتی پیراشهری است.
راهکارهای عملی: روستاهای واقع نواحی پیراشهری نسبتاً به عنوان فضاهای در حال گذار، بیشترین زمینه‌های اثرپذیری و اثرگذاری بر شهر را دارند. لذا شناسایی علل جمعیت‌پذیری آن‌ها می‌تواند در جهت ساماندهی این فضاهای سکونتی مؤثر واقع گردد.
اصالت و ارزش: نوآوری مقاله در بررسی انگیزه مهاجرین به سکونتگاه‌های پیراشهری در چند عامل کلی‌تر می‌باشد.

Keywords

جمعیت‌پذیری; روستاهای حریم; مادرشهر مشهد; روش تحلیل عاملی