پهنه‌بندی خطر مخاطرات طبیعی در مناطق روستایی با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی با تأکید بر فاکتور زمین‌لغزش (مطالعه موردی: دهستان دو هزار شهرستان تنکابن)

Journal of Research and Rural Planning

Article 3, Volume 4, Issue 2 - Serial Number 10, April 1394, Pages 11-20   

DOI: 10.22067/jrrp.v4i2.33043

Authors

غریب فاضل نیا^{* 1}; سید یاسر حکیم دوست²; مینا یارمحمدی³

¹تربیت مدرس/زابل

²دانشگاه پیام نور

³دانشگاه زابل

Abstract

هدف: به طور کلى هدف نهایى این مقاله بررسى و مطالعه زمین‌لغزش‌ها در راستای یافتن راه‌های کاهش خسارات ناشى از آن‌ها می‌باشد که همین امر لزوم تهیه نقشه پهنه‌بندی خطر زمین‌لغزش را ضرورت می‌بخشد.
روش: روش تحقیق در این مقاله از نوع کاربردی و رویکرد حاکم بر آن تحلیلی و کمی است و به‌منظور آماده‌سازی لایه‌ها در سامانه اطلاعات جغرافیایی، از 10 لایه اطلاعاتی شامل: نقشه‌های شیب، جهات جغرافیایی شیب، بارش، زمین‌شناسی، فاصله از گسل، عامل انسانی، لایه خاک به همراه ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی آن شامل: غلظت آهک، نمک (هدایت الکتریکی) و ph استفاده گردید. همچنین جهت پهنه‌بندی خطر وقوع زمین‌لغزش از روش بینا و مدل ارزش اطلاعاتی در محیط GIS استفاده شده است.
یافته‌ها: نتایج نشان می‌دهد 88/25 کیلومترمربع از کل دهستان موردمطالعه، دارای پتانسیل خطر خیلی کم، 09/54 کیلومترمربع، خطر کم،57/92 کیلومترمربع، خطر متوسط، 57/85 کیلومترمربع، خطر زیاد و 50/34 کیلومترمربع دارای پتانسیل خطر خیلی زیاد در دهستان دو هزار در شهرستان تنکابن می‌باشد که در این خصوص عامل انسانی به‌عنوان عامل اصلی در این رابطه محسوب می‌شود و با توجه به مطالعات انجام شده 13 روستا با جمعیت 7517 نفر در پهنه خطر خیلی کم، 15 روستا با جمعیت 5595 نفر در پهنه خطر کم، 33 روستا با جمعیت 15488 نفر در پهنه خطر متوسط، 26 روستا با جمعیت 9640 نفر در محدوده خطر زیاد و 16 روستا با جمعیت 5187 نفر در پهنه خطر خیلی زیاد قرار دارند.
محدودیت‌ها/ راهبردها: زمین‌لغزش‌ها رخدادهاى طبیعى بوده که تحت تأثیر عوامل مختلف باعث ایجاد خسارت به مناظر طبیعى، انسان‌ها و تأسیسات می‌شود. ازآنجاکه پیش‌بینی زمان رخداد زمین‌لغزش‌ها از توان علم و دانش فعلى بشر خارج می‌باشد، لذا با شناسایى مناطق حساس به زمین‌لغزش و رتبه‌بندی آن می‌توان تا حدودى خطرات ناشى از وقوع زمین‌لغزش را جلوگیرى نمود، لذا پایش مداوم مناطق حساس به زمین‌لغزش و رتبه‌بندی آن‌ها به‌عنوان راهبردی کارآمد در فرآیند مدیریت بحران توصیه می‌گردد.
راهکارهای عملی:انتظار می رود با شناسایی مناطق با پتانسیل بالای زمین لغزش از یک طرف مکان یابی روستاهای جدید با دقت بیشتر انجام شود و از طرف دیگر جهت بهسازی و بهبود کیفیت کالبدی روستاهای قرار گرفته در پهنه های پرخطر تصمیمات جدی اتخاذ گردد.
اصالت و ارزش: انتظار می‌رود نتایج این تحقیق ضمن افزودن بر غنای ادبیات موضوع، مسئولین ذی‌ربط را نیز در اتخاذ تصمیمات بهینه مدیریت بحران در مناطق مستعد زمین‌لغزش رهنمون باشد.

Keywords

زمین‌لغزش; پهنه‌بندی; مدل ارزش اطلاعاتی; GIS; دهستان دو هزار