ارزیابی جامعه شناختی عدالت سازمانی و رابطۀ آن با فرهنگ سازمانی در سازمان های آموزشی (نمونۀ مورد مطالعه: کارکنان اداره های آموزش و پرورش مشهد)

علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد

مقاله 3، دوره 12، شماره 1 - شماره پیاپی 25، شهریور 1394، صفحه 45-68   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jss.v12i1.22576

نویسندگان

مهناز بزمی^{* 1}؛ فریدون وحیدا¹؛ محمد اسماعیل انصاری¹؛ منصور حقیقتیان²

¹دانشگاه آزاد اسلامی واحد دهاقان

²دانشگاه آزاد اسلامی واحد دهاقان، اصفهان

چکیده

پژوهش حاضر به بررسی یکی از مهم ترین موضوعات مطرح در سازمان ها با عنوان عدالت سازمانی و تأثیر آن بر فرهنگ سازمان می پردازد. پژوهش با هدف تبیین رابطه میان عدالت سازمانی با فرهنگ سازمان در سازمان های آموزشی( کارکنان نواحی هفت گانه آموزش و پرورش مشهد) اجرا شده است. ازمیان حجم کل جامعۀ آماری تعداد 285 نفر به شیوۀ نمونه گیری تصادفی طبقه ای با تخصیص متناسب انتخاب شده اند. ابزار پژوهش، پرسشنامۀ فرهنگ سازمانی دنیسون و پرسشنامۀ عدالت سازمانی مورمن و نیهوف بوده است .نتایج حاصل از تحلیل معادلات ساختاری، حاکی از برازش مدل تأثیرعدالت سازمانی بر فرهنگ سازمان و معنی داری مدل با توجه به شاخص های برازش بود. تأثیر عدالت سازمانی بر فرهنگ سازمانی با ضریب تأثیر 46/0 معنی دار شد. همچنین، بیشترین تأثیر عدالت سازمانی بر مؤلفۀ سازگاری با ضریب تأثیر غیر مستقیم 38/0 است. یافته ها نشان دادند که قوی ترین بار عاملی فرهنگ سازمانی در آموزش و پرورش در بعد سازگاری با بار عاملی 82/0 و در عدالت سازمانی در بعد ادراک عدالت مراوده ای با بار عاملی 85/0است و کمترین بار عاملی فرهنگ سازمانی مؤلفۀ درگیر شدن در کار با بار عاملی66/0 است. در نهایت، خروجی لیزرل با مقادیر 14 /17=t و 22/0=R و 46/0=R رابطۀ میان متغیرهای مکنون عدالت سازمانی و فرهنگ سازمانی را تبیین کرد. بنابراین، میان ادراک کارکنان از عدالت در سازمان و فرهنگ سازمان رابطه وجود دارد و هر چه ادراک عدالت در سازمان افزایش یابد، نمرات مؤلفه های فرهنگ سازمانی افزایش می دهد.

کلیدواژه‌ها

فرهنگ سازمانی؛ عدالت سازمانی؛ سازمان های آموزشی

مراجع

1. آذر، ع ؛ علیپور، ز. (1389). طراحی الگوی ارتباط فرهنگ سازمانی و فرهنگ فردی با ادراک عدالت کارکنان، مطالعۀ موردی: بانک‌های دولتی. فصل‌نامۀ اخلاق در علوم رفتاری. 5 (3 و 4). صص 14-5.

2. احمدی، س. (1391). بررسی فرهنگ کار و عوامل اجتماعی مؤثر بر آن. جامعه‌شناسی کاربردی. 23 (2). شمارۀ پیاپی 46. صص40-21.

3. اشجع، آ. نوری، ا.عریضی، ح . سماواتیان،ح. (1388). رابطۀ ابعاد عدالت سازمانی با اعتماد به سازمان و سرپرست. کارکنان مجتمع فولاد مبارکه اصفهان. دانش و پژوهش در روانشناسی کاربردی. 11 (39). صص 12-1 .

4. انصاری، م. ا. شائمی برزکی، ع. صفری،ع. (1390). ارایۀ الگوی مدیریت فرهنگ سازمانی با رویکرد سازمانی. جامعه‌شناسی کاربردی. 22 (2). شمارۀ پیاپی 47. تابستان. صص 21-142.

5. بهاری فر، ع؛ جواهری کامل، م. (1389). بررسی پیامدهای ارزش‌های اخلاقی سازمان با عدالت سازمانی، تعهد سازمانی و رفتار شهروندی سازمانی. دوماه‌نامۀ توسعۀ انسانی پلیس. 8 (28). فروردین و اردیبهشت. صص 118-95.

6. بهرامزاده، ح؛ یادگاری، م. (1388). تحلیل رابطۀ عدالت سازمانی با تعهد سازمانی کارکنان مدارس راهنمایی دخترانۀ نواحی آموزش‌و‌پرورش مشهد. مدیریت فردا. 21 (8). صص 65-55.

7. بهروان، ح؛ سعیدی، ر. (1388). عوامل مؤثر بر میزان تعهد سازمانی کارکنان شرکت گاز. مجلّۀ علوم اجتماعی دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی. 6 (2). پاییز و زمستان. صص 88-181.

8. جعفری، م؛ حبیبی، م. (1381). مقایسۀ فرهنگ کار دو شرکت تولیدی و صنعتی. فرهنگ کار. ماهنامۀ تدبیر. 13 (125). صص 1-15.

9. حقیقی، م. ع. احمدی، ا؛ رامین مهر، ح. (1388). بررسی تأثیر عدالت سازمانی بر عملکرد کارکنان. مدیریت فرهنگ سازمانی 7 (20). پاییز و زمستان. صص 101 -79.

10. خراسانی، ا؛ کنعانی، پ. (1391). بررسی رابطۀ عدالت سازمانی و رفتار شهروندی سازمانی با رضایت شغلی. فصل‌نامه مشاوره شغلی و سازمانی. 4 (11). پاییز. 100-79.

11. خنیفر، ح. امیری، ع. ن. جندقی، غ. ر. (1389). درگیر‌شدن در کار و رابطۀ آن با عدالت سازمانی در چارچوب نظریۀ اجتماعی فرهنگی. مدیریت فرهنگ سازمانی. 8 (21). بهار و تابستان. صص 200-177.

12. رابینز، ا؛ ای. جاج، ت. (1389). مبانی رفتار سازمانی. (م. اعرابی و م. تقی زاده، مترجمان). چاپ اول. ویرایش نهم. تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.

13. رحیم نیا، ف؛ فرزانه، ژ. (1388). بررسی نقش تعدیل‌کنندگی عدالت سازمانی بر رابطۀ بین ادراک از فضای سیاسی سازمان و ارتباط‌گریزی افراد. پژوهش‌نامۀ مدیریت تحول. 1 (2). صص 4-21.

14. رضاییان، ع؛ میرزاده، ل. (1389). تأثیر برداشت کارکنان از عدالت سازمان بر رفتار شهروندی سازمانی. فصل‌نامه اخلاق در علوم وفناوری. 5 (1 و 2). صص 10-94.

15. ریتزر، ج. (1384). نظریه‌های جامعه‌شناسی. ترجمۀ محسن ثلاثی. چاپ دهم. تهران: انتشارات علمی.

16. ساروخانی، ب؛ طالبیان، ا. (1381). وجدان کاری و عوامل اجتماعی مؤثر بر آن. مجلّۀ جامعه-شناسی ایران. 4 (4). صص 162-188

17. عظیمی، ح. (1382). نقش آموزش‌و‌پرورش در توسعه. تهران: پژوهشکدۀ تعلیم‌و‌تربیت. بهار.

18. غفوری، ر؛ گلپرور، م. (1388). بررسی رابطۀ مؤلفه‌های عدالت سازمانی با تعهد سازمانی در کارکنان شهرداری شهر اصفهان. مطالعات روانشناختی دانشکدۀ علوم تربیتی روانشناسی دانشگاه الزهرا. 5 (4). صص 139-148

19. قدسی، ع؛ افشار کهن، م؛ مهامی، م. (1390). مطالعۀ رابطۀ بین عوامل اجتماعی و فرسودگی شغلی معلمان. مسایل اجتماعی ایران. 2 (2). صص 157-129.

20. گروسی، س؛ انجم، ف. (1391). بررسی برخی عوامل فرهنگی اجتماعی بر بهزیستی کارمندان سازمان‌های شهر کرمان. جامعه‌شناسی کاربردی. 23 (3). شمارۀ پیایی 47. پاییز. صص 122-92.

21. گلپرور، م؛ نادی، م. (1389). ارزش‌های فرهنگی و انصاف: عدالت سازمانی. رضایت شغلی و ترک خدمت. فصل‌نامۀ تحقیقات فرهنگی. 3 (9). بهار. صص 228-207.

22. گیدنز، آ. (1384). جامعه‌شناسی. (م. صبوری، مترجم). چاپ پانزدهم. تهران: نشر نی.

23. منوریان، ع؛ قربانی، م. ح؛ شریفی، م. (1387). فرهنگ سازمانی با تکیه بر مدل دنیسون. چاپ اول. شیراز: انتشارات دانشگاه شیراز.

24. نادری، ن؛ هویدا، ر؛ سیادت، آ. (1389). رابطۀ عدالت سازمانی با مؤلفه‌های ارزیابی عملکرد کارکنان شرکت پالایش نفت اصفهان. رویکردهای نوین آموزشی. 5 (12). صص112-97.

25. ولیخانی، م؛ کریمپور، ج. (1391). تدوین الگوی فرهنگ سازمانی اسلامی. مهندسی فرهنگی. 6 (65 و 66). خرداد و تیر. صص 190-162.

26. هزارجریبی، ج. (1390). بررسی احساس عدالت اجتماعی و عوامل مؤثر بر آن. جامعه‌شناسی کاربردی. 22 (43). پاییز. صص 62-41.

27. یعقوبی، م؛ سقائیان نژاد، س؛ ابوالقاسمی، ه؛ نوروزی، م؛ رضایی، ف. (1388). رابطۀ عدالت سازمانی با رضایت شغلی و تعهد شغلی در بین بیمارستان‌های منتخب دانشکدۀ علوم پزشکی دانشگاه اصفهان. فصل‌نامۀ مدیریت سلامت. 12 (35). صص 32-25.

28. Barbosa, I., & Cardoso, C. (2007). Managing diversity in academic organization: A challenge to organizational culture. Journal of Woman in Management Review, 22(4), 188-247.

29. Begly, T. M., Lee, C., Fang, Y., & Li, J. (2002). Power distance as a moderator of the relationship between justice and employee outcomes in a sample of Chinese employees. Journal of Managerial Psychology, 17(8), 692-711.

30. Cohen-Charash, Y., & Paul. E. (2001). The role of justice in organizations. A meta-analysis. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 86(2), 278-321.

31. Colquitt, J. A., Conlon, D. E., Wesson, M. J., & Pooter, C. O. (2001). Justice at the millennium: A meta review of 25 years of organizational justice research. Journal of Applied Psychology, 186, 425-445.

32. Denison, D. R., Janovics, J., Young, J., & Cho, H. J. (2007). Diagnosing organizational culture: Validating a model and method. Switzerland: International Institute for Management Development.

33. Erdogan, B. (2007). Antecedents and consequences of justice perceptions in performance appraisals. Human Resource Management Review, 12(4), 555-578.

34. Fernandez, C., & Raed, A. (2006). Impact of organizational justice: An expatriate work environment. Management Research News, 2(11), 701-712.

35. Folger, R., & Kussel, C. (1998). Organizational justice and human resource management. USA: Sage Publications.

36. Francois, H. (2006). Organizational culture and performance measurement system. Journal of Accounting Organizational and Society, 31, 77-103.

37. Greenberg, J., & Scott, K. S. (2001). Why do workers bite the hands that feed them? employee theft a social exchange process. In B. M. Staw & L. L Cummings (Eds.), Research in organizational behavior (pp. 260-287). Greenwich, CT: JAI Press.

38. Kim, T., & Leung, K. (2007). Forming and reacting to overall fairness. A cross culture comparison. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 104, 83-95.

39. Kingsley, C. Y. (2006). Interactional justice in performance appraisals. Submitted for consideration for the 2006 doctoral honors seminar at Purdue University.

40. Kinicki, A. (2007).Organizational behavior (3rd ed.). New York: Mc Graw-Hill.

41. Lambert, E. (2003). The impact of organizational Justice on correctional staff. Journal of Criminal Justice, 31(2), 155-168.

42. Nabatchi, T., & Lisa, B. (2007). Organizational justice and work place mediation, Axis factor model. International Journal of Conflict Management, 18(2), 147-174.

43. Poole, W. L. (2007). Organizational justice as a framework for understanding union-management relations in education. Canadian Journal of Education, 30(3), 725-748.

44. Saka, A. M. (2006). Antecedent and consequences of employee engagement. Journal of Management Psychology, 21, 600-619.

45. Scandura, T. A. (1999). Rethinking leader-member exchange and oral justice perspective. Leadership Quarterly, 10, 25-40.