ارزیابی دقّت مدل‌های رقومی ارتفاع (DEMs) و الگوریتم های GIS در تحلیل های مورفومتری رودخانه‌ای(نمونه ی مورد مطالعه: حوضه ی آبریز رباط قره بیل در خراسان شمالی)

جغرافیاوتوسعه ناحیه ای

مقاله 8، دوره 8، شماره 1 - شماره پیاپی 14، تیر 1389   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geography.v8i14.9001

نویسندگان

حسین‌زاده حسین‌زاده^* ؛ جهادی طرقی جهادی طرقی

چکیده

این تحقیق به ارزیابی کیفیت و دقّت DEMهای نوع ASTER والگوریتم های رایانه ای نرم افزار ArcGIS در تحلیل‌های مورفومتری رودخانه‌ای می پردازد. برای آزمون DEM و همچنین الگوریتم های مذکور، ابتدا نقشه ی شبکه ی زه‌کشی منطقه ی مورد مطالعه از طریق عکس‌های هوایی و تصاویر ماهواره‌ای استخراج و به عنوان نقشه ی پایه یا زمین واقعی مورد استفاده قرار گرفت. سپس به کمک ابزار هیدرولوژی در نرم‌افزار ArcGIS، شبکه ی زه‌کشی رسترسی منطقه در دامنه‌های سلولی 500 تا 25 سلول برای کل حوضه ی‌ آبریز و سپس واحدهای ژئومورفولوژی مختلف استخراج و خصوصیات هیدروگرافی حوضه بر مبنای نقشه‌های به دست آمده مقایسه شدند. نتایج به دست آمده نشان می‌دهد که هم DEM ها و هم الگوریتم های رایانه ای در تحلیل‌های هیدرولوژی دارای نقایص اساسی اند. بدین‌معنا که نتایج مربوط به مورفومتری آبراهه‌ها گرچه در تحلیل‌های رسترسی برای کل حوضه ی آبریز تشابه نسبتاً خوبی را با لایه ی مستخرج از عکس‌ها و تصاویر ماهواره‌ای ارائه می‌نماید، اما در تحلیل‌های برداری که لازمه ی برخی تحلیل‌های مورفومتری است، نتایج به دست آمده با خطاهای بسیار بزرگی روبرو می شود. الگوریتم های رایانه ای استخراج آبراهه از DEM ها در مناطق کم‌شیب برای تجزیه و تحلیل‌های طول رود ناتوان و در مناطق پرشیب با خطاهایی همراه است. بهترین آستانه ی سلولی در استخراج شبکه ی زه کشی برای DEMهای 30 متری در مناطق کوهستانی 25، در مناطق دشت سر ناهموار 50 تا 100 ، در دشت سر هموار و مخروط افکنه‌ها 100 تا 250 و در دشت تراکمی 500 سلول به دست آمده است.
کلیدواژه‌ها: تحلیل های هیدرولوژی، مورفومتری آبراهه، مدل‌های رقومی ارتفاع، استخراج آبراهه